Het digitaal productpaspoort: een stap richting circulaire economie

De Europese Commissie heeft in maart 2022 een nieuw voorstel gedaan als onderdeel van de Europese Green Deal om het gebruik van duurzame grondstoffen en producten te stimuleren in de Europese Unie. In het voorstel wordt een basis gelegd voor de invoering van een Europees digitaal productpaspoort. Dit is een concept dat al geruime tijd in ontwikkeling is en dat een belangrijke rol kan spelen in de circulaire economie.

Tekst: Valeria Brussé en Sanne van Esterik

Wat is een digitaal productpaspoort?

Het digitaal productpaspoort is een ontwikkeling op het gebied van productinformatie. Het voorziet in een gestandaardiseerde manier om eenvoudig productinformatie te verschaffen aan bijvoorbeeld consumenten. Het digitaal productpaspoort bevat informatie uit de gehele levenscyclus van een product: van de grondstoffen die worden gebruikt om het product te maken tot aan de manier waarop het aan het eind van de levensduur kan worden gerecycled.

Waarom een digitaal productpaspoort?

Eén doel is het vergroten van transparantie van onder meer het productieproces. Dit is van belang voor consumenten, zodat zij (meer) duurzame keuzes kunnen maken bij de aanschaf van een bepaald product. Een ander doel is het bevorderen van de duurzaamheid van de producten zelf. Het structureren en overdragen van informatie over de duurzaamheid van producten zal ondernemingen in de gehele waardeketen, zoals fabrikanten, reparateurs, (her)producenten en recyclers, helpen inzicht te krijgen in hoe duurzaam een product gemaakt kan worden.

Hoe werkt het digitaal productpaspoort?

De informatie over een bepaald product in het digitaal productpaspoort wordt opgeslagen in een digitale database die gebaseerd is op een gestandaardiseerd datamodel. Het datamodel beschrijft welke informatie er in het paspoort moet worden opgenomen en op welke manier deze informatie moet worden gestructureerd. Tijdens de reis van een product door de productieketen, moet het digitaal productpaspoort steeds worden aangevuld door alle ondernemingen die onderdeel zijn van deze keten.

De informatie uit de database wordt gekoppeld aan het product via een unieke code. De consument kan deze code scannen met bijvoorbeeld een smartphone en zo alle productinformatie vinden.

Voordelen

Er zijn verschillende voordelen van een digitaal productpaspoort. Eén daarvan is dat het digitaal productpaspoort de overgang naar een circulaire economie kan bevorderen. Daarnaast is er in een wereld waarin duurzaamheid en transparantie van belang is, behoefte aan meer informatie over producten en het productieproces. Consumenten kunnen op basis van de informatie uit het paspoort mogelijk een betere en weloverwogen keuze voor een bepaald product maken.

Verder is het digitaal productpaspoort een mooie kans voor ondernemingen om zich te onderscheiden van concurrenten, wanneer zij hun producten kunnen profileren als duurzaam en hoogwaardig. Tot slot draagt het digitaal productpaspoort mogelijk bij aan het verminderen van verspilling, doordat er meer duidelijkheid bestaat over de recyclemogelijkheden van de producten.

Uitdagingen bij de implementatie

Naast de voordelen zijn er ook uitdagingen bij het implementeren van het digitaal productpaspoort. Zo moeten ondernemingen hun productinformatie delen en opslaan, zodat deze kan worden weergegeven in het digitaal productpaspoort. Dit kan in sommige gevallen tijdrovend en kostbaar zijn, zoals bij een complex productieproces. Bovendien moeten er goede afspraken worden gemaakt over welke partij in de productieketen verantwoordelijk is voor het up to date houden van de informatie in het paspoort.

Een andere uitdaging bij de implementatie is de bereidheid van ondernemingen om hieraan mee te werken. Ondernemingen moeten namelijk bereid zijn om bepaalde informatie over hun producten te verstrekken. Dit kan lastig zijn, omdat sommige ondernemingen hun productieproces als vertrouwelijk beschouwen en niet graag alle details delen met consumenten, dan wel concurrenten.

En ten slotte moeten consumenten bekend raken met het gebruik van het digitaal productpaspoort en het interpreteren van de informatie. Dit vereist enige technologische kennis en kan een uitdaging zijn voor bijvoorbeeld ouderen of mensen met een beperking.

Conclusie

De verordening is nog niet definitief en moet nog worden goedgekeurd door het Europees Parlement en de Raad van de Europese Unie. Als het wordt goedgekeurd, zal het nog enkele jaren duren voordat het digitaal productpaspoort daadwerkelijk wordt ingevoerd. Als de verordening wordt aangenomen, kan dat grote gevolgen hebben voor de ondernemingen die onderdeel zijn van een productieketen.

Het is belangrijk dat ondernemingen, consumenten en overheden samenwerken om het digitaal productpaspoort tot een succes te maken. Dit vereist investeringen in technologie en aanpassen aan een nieuwe situatie. Daar staat tegenover dat het uiteindelijk een belangrijke bijdrage is aan een duurzame en transparantere economie. Het kan consumenten helpen bij het maken van weloverwogen keuzes en ondernemingen aanmoedigen om duurzame en kwalitatieve producten te produceren.

Valeria Brussé is juridisch adviseur en Sanne van Esterik is legal assistant van ICTRecht.