Keiharde strijd over arbeidsvoorwaarden

De explosieve groei van online supermarkt Picnic leidt tot onvoorziene problemen en onduidelijkheid over arbeidsvoorwaarden. Picnic heeft een eigen regeling en wil overstappen op een nieuwe ‘e-commerce cao’, maar wordt keihard tegengesproken door de FNV. Marianne Jekkers van de vakbond: ‘Picnic doet maar wat. Ze hebben schijt aan bestaande wetten en regels en pakken marktaandeel omdat ze hun mensen onderbetalen.’ Er loopt een rechtszaak over de vraag of de dc-medewerkers en bezorgers van Picnic onder de werkingssfeer van de supermarkt-cao vallen. De uitspraak wordt binnenkort verwacht.

Wat zijn moderne arbeidsvoorwaarden? Over die vraag worden dikke boeken geschreven. Wat is modern in 2019? Wat lijkt modern maar is, op de keper beschouwd, een erfenis uit het feodale tijdperk? Daarover zijn de meningen verdeeld. Volgens Michiel Muller, medeoprichter van online supermarkt Picnic, gaan moderne arbeidsvoorwaarden over flexibele werktijden en je eigen werkroosters maken, profiteren van opleidingsbudgetten, duidelijkheid hebben over functieomschrijvingen, promotiekansen krijgen en betrokken worden bij de plannen en koers van de werkgever. Met gratis lunch en diner, een fijne reiskostenvergoeding en mooie toeslagen, die overigens wel moeten passen bij het reilen en zeilen van een modern distributiecentrum.

Voor het explosief groeiende Picnic, opgericht in 2015, is zo’n proces een zoektocht, betoogt Muller. Wat willen de medewerkers? Wat kunnen ze? Wat kan de werkgever bieden? Muller: ‘Dit moeten we nu allemaal uitzoeken. Daarom houden we dialoogsessies met onze eigen medewerkers en voeren we oriënterende gesprekken met het ministerie van SZW, de vakbonden, Thuiswinkel.org en INretail, dat met zijn retail-cao als voorbeeld zou kunnen dienen voor een nieuwe e-commerce cao. Ook collega-bedrijven denken met ons mee over hoe wij die brug kunnen slaan naar de nieuwe wereld. Een e-commerce cao zou uitkomst bieden en voorkomen dat distributiecentra overal in Nederland straks worden bevolkt door zzp’ers uit Oost-Europa.’

Optrekken met INretail

Van de drieduizend medewerkers van Picnic hebben er anno zomer 2019 ongeveer vijfhonderd een vast contract, legt Muller uit. De overige 2.500 zijn uitzendkrachten (‘met dezelfde rechten als vaste medewerkers’). Van alle personeelsleden werken er zo’n 1.500 in de hubs en distributiecentra, 1.200 hebben een baan als runner en driehonderd werken op kantoor in de planning, organisatie of automatisering.

Muller onderzoekt nu dus wat voor met name de dc-medewerkers en runners bedacht kan worden. Volgens hem vallen deze functies buiten de werkingssfeer van de supermarkt-cao. ‘Daar gaat de rechtszaak over.’ (Dat het kantoorpersoneel buiten de werkingssfeer van de supermarkt-cao valt, wordt door FNV niet betwist.) Hoe dan ook: een ingewikkelde puzzel. Muller: ‘Al deze vragen liggen nu op tafel. Eén ding is zeker: een supermarkt-cao past ons niet. Die is gemaakt voor winkels, met vakkenvullers en caissières, en die hebben wíj niet.’

Campagneleider Marianne Jekkers van de FNV moet hartelijk lachen om de uitlatingen van Muller. De gunstige voorwaarden die hij noemt zijn volgens haar allemaal ‘bijkomstigheden’. Het zou in de eerste plaats moeten gaan om een goed salaris, een goede balans tussen werk en privé, zekerheid en het opbouwen van pensioen. Op al die punten blijft Picnic in gebreke, volgens Jekkers. ‘Logisch dat Picnic een andere cao wil. Dat is voordeliger. De salarissen die INretail acceptabel vindt zijn een stuk lager. Ook Hema doet aan loondump. Zij maakten in juni bekend de lonen drastisch te verlagen.’

Michiel Muller over de geruchtenstroom
‘Ongelofelijk storend dat het gerucht is verspreid dat we niet met INretail zouden hebben gesproken voordat ons plan voor een e-commerce cao in de media kwam. We hebben vaker met hen gepraat op ons kantoor in Amsterdam. We proberen nu samen op te trekken. Maar zo’n gerucht gaat een eigen leven leiden en wij worden weggezet als illegale partij die mensen uitbuit. Onterecht! Wij houden ons gewoon aan de wettelijke lonen en hebben recent de jeugdlonen aanzienlijk verhoogd. Onze mensen zijn trots op hun baan, maar moeten op verjaardagsfeestjes uitleggen waarom ze eigenlijk nog bij Picnic werken. Met dank aan de FNV. Die club moet eens ophouden met modder te gooien, irreële eisen te stellen en onze mensen lastig te vallen bij bushaltes. Wij zijn geen platformbedrijf. We werken niet met zzp’ers noch met grote groepen arbeidsmigranten die in zomerhuisjes bivakkeren. We zijn geen supermarkt maar een techbedrijf. FNV is uit op een conflict om zijn afbrokkelende bestaansrecht op te poetsen. Over onze rug profileert het zichzelf. Ze komen in de krant en lijken er weer toe te doen. Ze beweren dat wij ons personeel 2 euro per uur te weinig betalen door de supermarkt-cao niet toe te passen. Klopt niet. Pure fictie! We zijn niet tegen cao’s en niet tegen vakbonden. Feit is dat deze industrie groeit en groeit en niet meer verdwijnt. FNV zou met ons mee moeten denken over oplossingen voor alle dc’s in de sector.’

Gebroken vingers

De rechtszaak bij de kantonrechter moet duidelijkheid verschaffen. Jekkers ziet die met vertrouwen tegemoet. Dat Picnic geen fysieke winkels, geen caissières en geen vakkenvullers heeft, is volgens haar totaal niet relevant. ‘Het gaat hier over zo’n 2.500 chauffeurs en magazijnmedewerkers, die precies het werk doen dat beschreven staat in de supermarkt-cao.’ Dat Picnic de ‘halve eeuw oude’ cao ‘ouderwets’ noemt, is volgens Jekkers een misplaatste grap. Immers: elke cao wordt om de twee jaar vernieuwd. Dat is ook in 2017 gebeurd.

Jekkers over Picnic: ‘Gezellig en hip is dit bedrijf wel. Ze organiseren leuke dingen voor kinderen in de buurten waar ze bezorgen. Ik snap ook dat de driehonderd mensen op het hoofdkantoor trots zijn op hun baan. Ons punt is dat de chauffeurs en dc-medewerkers geen toekomst op kunnen bouwen op basis van de huidige arbeidsvoorwaarden. Ze krijgen net iets meer dan het minimumloon en geen toeslagen voor avond- en weekenddiensten. Ook op het gebied van veiligheid zijn er dingen aan de hand. De eerste signalen kregen we drie jaar geleden al. We hebben ruim honderd medewerkers gesproken, waaronder iets te veel orderpickers die door botsende karretjes kneuzingen en gebroken vingers hadden opgelopen. Natuurlijk, dat kan gebeuren in een magazijn. Het schokkende is dat Picnic daar nooit melding van heeft gemaakt. Die mensen werden naar huis gestuurd zonder geld.’

Logische discussie

Interessante materie, vindt arbeidsrechtadvocaat Suzanne Meijers. Door de snelle groei van e-commerce is het volgens haar volstrekt logisch dat deze discussie nu speelt. Voor platforms als Deliveroo en Thuisbezorgd, en voor e-commerce bedrijven als Picnic en Coolbue, zijn in het huidige arbeidsrecht nog weinig oplossingen getroffen omdat het werk voor deze nieuwe bedrijven anders is (met andere werktijden) dan we van oudsher gewend zijn. De consument stelt ook andere eisen en deze bedrijven moeten daarin mee. Dus om Picnic zomaar automatisch onder de supermarkt-cao te scharen, vindt Meijers wat kort door de bocht.

Ter voorbereiding op dit interview heeft Meijers de supermarkt-cao bestudeerd. Ze zegt daarover: ‘Het is niet zo’n uitvoerige cao. Hij is redelijk rechttoe rechtaan. Als advocaat zie ik saaiere, omvangrijkere cao’s voorbij komen. Wat erin staat is vrij basaal; denk aan toeslagen, pensioenen en vakantiedagen. Ik kan me wel voorstellen dat Picnic zich niet in deze cao herkent. Maar dat wil nog niet zeggen dat Picnic zich er zomaar van kan bevrijden.’

Verschil tussen ‘werk’ en ‘baan’
Volgens Marianne Jekkers van de FNV is er een groot verschil tussen ‘werk’ en ‘een baan’. Werk heb je in ons land binnen vijf minuten via internet geregeld. Voor een minimumloon, zonder enige balans tussen werk en privé, zonder zekerheid en zonder pensioen kun je in een magazijn of als fietskoerier aan de slag. Jekkers: ‘Maar dan kun je dus geen toekomst opbouwen voor jou en je gezin. Voor die mensen springen wij in de bres en daar valt ook 85 procent van de medewerkers van Picnic onder, de uitzendkrachten die werken als chauffeur of als magazijnmedewerker en die iedere dag van het jaar zomaar hun “baan” kwijt kunnen raken. Het is een race naar de bodem. Dit soort werkgevers zoekt steeds weer nieuwe manieren om personeel onder te betalen. Als ze niet worden teruggefloten, gaan ze gewoon door. Dat willen wij voorkomen.’

Vernieuwing noodzakelijk

FNV-advocaat Margreet Klinkert wees er in dagblad Trouw op dat de supermarkt-cao geldt voor alle werkgevers die een of meer winkels exploiteren. Meijers licht dit toe: ‘De cao-tekst benoemt zowel “fysieke” als “virtuele” winkels. Over de vraag of Picnic daaronder valt hoef je niet lang te praten. Er zijn geen fysieke winkels, maar er is natuurlijk wel een virtuele winkel, de webshop waar de consument de spullen bestelt. Dat lijkt me duidelijk genoeg. Als je puur kijkt naar de tekst, ben ik benieuwd wat Picnics argumenten zijn. Ik hoor van hen weinig meer dan dat de supermarkt-cao achterhaald is. Ik zou eerlijk gezegd niet weten hoe Picnic dit kan omzeilen.’

Volgens Meijers biedt de lopende rechtszaak aanleiding om in overleg te gaan en goede, eigentijdse afspraken te maken. Ze noemt de rechtszaak voor de FNV ‘een unieke kans om ook jonge mensen weer bij de vakbond te betrekken’. Meijers denkt dat er veel te winnen valt voor zowel werknemers als werkgevers, zeker als ook andere partijen in e-commerce bij een overleg betrokken zouden worden. ‘Een stuk vernieuwing is wel nodig.’

DPD Nederland bepleitte onlangs een nieuwe ‘moderne’ cao voor pakketbezorgers.