Achteraf betalen aan banden

Achteraf betalen heeft als betaalmiddel de afgelopen jaren aan terrein gewonnen. Die populariteit komt echter ook met een schaduwzijde: uit onderzoek blijkt dat 20 procent van de consumenten tot 65 jaar te maken krijgt met kosten voor te late betaling. Daarnaast komen relatief veel jonge gebruikers bij incassobureaus terecht. De Autoriteit Financiële Markten (AFM) roept op tot verandering en bescherming van de consument.

Buy Now Pay Later (BNPL) voorziet in verschillende consumentenbehoeften, zo onderzocht de AFM (zie kader). De drie vaakst genoemde redenen voor achteraf betalen zijn: zekerheid dat de bestelling compleet en in orde is, producten eerst in het echt willen zien en niet hoeven te betalen voor bestellingen die worden geretourneerd. Voor retailers is BNPL een aanvulling op het bestaande aanbod van betaaldiensten, omdat ze klanten hiermee meer vertrouwen en zekerheid kunnen bieden, waarmee ook de omzet verhoogd kan worden.

Er kleven echter ook diverse risico’s aan BNPL, zo waarschuwt de AFM. Mia Junuzović, toezichthouder in het Team Krediet: ‘Het belangrijkste risico is dat BNPL kan bijdragen aan de schuldenproblematiek van consumenten in een kwetsbare financiële situatie. Er bestaat een reëel risico van “schuldenstapeling”. Dat wil zeggen dat BNPL wordt verstrekt aan consumenten die mogelijk al te veel schulden hebben. BNPL-aanbieders zijn namelijk niet wettelijk verplicht om een inkomsten- en lastencontrole uit te voeren en aangesloten te zijn bij het BKR. Ook zien wij risico’s op het gebied van de kosten bij niet op tijd betalen en de informatieverstrekking aan potentiële klanten. Een ander aandachtspunt is het verdienmodel van de aanbieders, die vaak het meest verdienen aan niet op tijd betalende klanten.’ De AFM maakt zich daarnaast zorgen over de normalisering van kopen op afbetaling, zo vervolgt Junuzović: ‘Het gemak waarmee consumenten producten kunnen kopen zonder deze meteen te betalen, zorgt er vaak voor dat consumenten eerder iets aanschaffen dan wanneer ze direct af zouden moeten rekenen. Dit brengt het risico met zich mee dat mensen meer kopen dan ze kunnen betalen. Daarnaast zouden consumenten de aankoop mogelijk heroverwegen als ze hiervoor een reguliere lening zouden moeten afsluiten. Dat is dan nog afgezien van de vraag of zij die lening zouden kunnen krijgen.’ De AFM wil dan ook dat consumenten beter worden beschermd en dat achteraf betalen onder toezicht komt te staan.

Klanten analyseren

Om te voorkomen dat consumenten zichzelf in de schulden werken door achteraf betalen, is een consumentencheck noodzaak. Gelukkig houden verschillende BNPL-partijen zich daar al uitgebreid mee bezig. BNPL-aanbieder Billink doet verschillende checks bij zijn gebruikers, zo legt ceo Frank Waagmeester uit: ‘Er worden verschillende modellen gebruikt om betaalgedrag te analyseren en te voorspellen. Daarnaast worden er ook basic business rules gebruikt, zoals het direct blokkeren van een consument bij het missen van een betalingsherinnering – zodat er geen sprake kan zijn van stapeling van schulden. Nieuwe gebruikers krijgen standaard een lage maximale orderwaarde, die alleen verhoogd wordt als ze goed betaalgedrag vertonen. Verder weigeren we uiteraard iedereen die onder curatele of bewind staat en vragen we gebruikers om zichzelf te identificeren via iDIN wanneer we niet zeker zijn van de identiteit.’

Ook In3 maakt gebruik van uitgebreide consumentenchecks. Ceo Hans Langenhuizen: ‘Wij doen er alles aan om mensen te laten betalen. Onze propositie is namelijk anders dan bij veel BNPL-partijen. Bij ons kun je eigenlijk geen gebruikmaken van Buy Now Pay Later, omdat je in drie installments betaalt. Wij zijn dan ook eigenlijk geen BNPL-provider, maar een Installment Payment Solution (IPS, red.) Het eerste deel moet je als klant direct afrekenen, de andere twee delen worden op een later moment betaald. Wij verdienen alleen aan de webshops die bij ons zijn aangesloten en niet aan late fees en dergelijke van consumenten. Als wij heel veel mensen hebben die niet betalen, kost dat In3 geld in plaats van dat het geld oplevert, zoals bij veel BNPL-partijen. Daarom hebben we een heel uitgebreide check, die 183 verschillende punten onderzoekt. Die ga ik natuurlijk niet allemaal toelichten, maar één opmerkelijke is bijvoorbeeld in welke hoek (op hoeveel graden) de consument zijn telefoon heeft tijdens het bestellen. Er zijn namelijk buitenlandse bedrijven die duizend bestellingen tegelijk doen en alle telefoons op dezelfde hoek hebben. Die hoek is voor ons systeem een duidelijke alarmbel.’

Wanbetalers als verdienmodel

De olifant in de kamer is natuurlijk het verdienmodel van de BNPL-partijen. Volgens de AFM verdienen die vooral aan te laat of niet betalende klanten. De inkomsten uit boetes die worden opgelegd aan klanten kunnen flink oplopen; bij sommige aanbieders gaat het om 40 procent van de omzet. Eigenlijk zijn er twee inkomstenbronnen te onderscheiden: webshops die betalen om de service aan te bieden en te laat betalende klanten. Zowel Billink als In3 geven aan dat hun verdienmodel zit in de kosten die ze aan de merchant berekenen. Frank Waagmeester van Billink legt uit: ‘In het geval van wanbetaling rekenen we, na de consument duidelijk herinnerd te hebben en binnen de regels die hiervoor gelden, een deel van de wettelijke incassokosten. Deze “late fees” worden gebruikt om de operationele kosten te dekken die we hebben aan het incasseren van te late betalingen. Voor ons is de beste klant een klant die op tijd betaalt, binnen 14 dagen.’ Ook In3 zegt niet te verdienen aan wanbetalers, aldus Langenhuizen: ‘Wij vinden dat wanbetalers geen verdienmodel moeten zijn. Behalve wettelijke kosten, moeten bedrijven geen winst draaien op schulden van consumenten. Mensen gaan echt niet expres niet betalen, soms hebben ze gewoon pech. Geld is niet gratis, dus natuurlijk laten wij klanten niet zomaar gaan als ze niet betalen, maar het moet wel op de wettelijke manier. Dat doen we met genoeg reminders en triggers voor de klant en in de meeste gevallen werkt dat heel goed.’

Billink en In3 zijn beide vrij helder over hun verdienmodellen. Riverty (voorheen AfterPay) is dat ook, al formuleren zij het iets cryptischer. Lenhard Hubscher, country lead Benelux & France: ‘We leveren producten en diensten met toegevoegde waarde aan onze retailpartners en krijgen daar van hen een compensatie voor. Als klanten een betalingsachterstand oplopen, brengen wij volgens de wettelijke voorschriften te late betaling en incassokosten in rekening.’ Voor het incassotraject heeft Riverty, naar eigen zeggen als enige speler in Nederland, een in-house incassobureau. Hubscher: ‘We zien het als onze verantwoordelijkheid om voor klanten te zorgen die in financiële moeilijkheden zitten. Aangezien wij deze klant geaccepteerd hebben, is het onze taak om het gesprek met hem aan te gaan. Verder is het doel van deze back in flow-strategie dat schulden binnen een acceptabele termijn worden afgelost en dat de consument kan werken aan een schuldenvrije toekomst. Deze kan tijdens het incassotraject namelijk geen gebruik meer maken van onze BNPL-dienst, dus wij hebben er baat bij om hem te helpen. Uiteindelijk is financiële gezondheid van de klant voor alle partijen het belangrijkste.’

Momenteel houdt de AFM nog geen toezicht op BNPL, maar daar zal over niet al te lange tijd verandering in komen. Junuzović van de AFM: ‘Afgelopen december is er in Europa een voorlopig akkoord bereikt over de herziening van de Richtlijn Consumentenkrediet. Eén van de aangekondigde wijzigingen is dat BNPL onder deze richtlijn valt en daarmee op termijn onder ons toezicht komt. De volgende stappen zijn de uitwerking van de definitieve tekst van de richtlijn en de implementatie ervan in de Nederlandse wetgeving. Specifieke tijdlijnen in dit verband zijn ons nog niet bekend, dus daar kunnen we nog geen verdere uitspraak over doen.’

Riverty geeft aan nauw contact te hebben met de AFM en niet afwijzend te staan tegenover meer regelgeving. Hubscher: ‘We werken actief samen met de AFM om de beste maatregelen te vinden om jonge klanten te beschermen, om schuldenopbouw te voorkomen en economische uitdagingen aan te pakken. Het is wel belangrijk om te benadrukken dat regelgeving een gelijk speelveld moet creëren voor alle aanbieders, en dus ook moet gelden voor alle aanbieders van gespreid betalen en creditcards.’ Waagmeester van Billink sluit zich daarbij aan: ‘We zijn niet tegen toezicht, echter de daarmee gemoeid gaande verplichtingen moeten wel daadwerkelijk ten goede komen aan de gebruikers van BNPL. In onze optiek moet ook goed gekeken worden naar de verschillen tussen het binnen 14 dagen op factuur betalen en een betaling in termijnen. Beide producten dienen een heel ander doel: het eerste product voorziet in een behoefte aan meer zekerheid en vertrouwen in een online transactie, waar het tweede product vooral voorziet in een stukje krediet voor de consument. Een eventuele ondertoezichtstelling zou een positief effect moeten hebben op de gebruikers van beide producten.’ Langenhuizen van In3 ziet ‘heel graag’ meer toezicht op achteraf betalen: ‘BNPL lijkt een beetje te zijn doorgeslagen, en lijkt daar nu ook echt schade van te ondervinden. In bepaalde sectoren, waaronder fashion, is achteraf betalen de norm geworden. Dat vind ik op zich niet vreemd, omdat je producten wilt kunnen passen voordat je ze koopt. Dat doe je in een fysieke winkel ook. Maar tegenwoordig kunnen we alles achteraf betalen, zelfs eten en drinken. Je kunt in Nederland online alcohol bestellen en pas over 30 dagen moeten afrekenen. Dat is toch vreemd?’

De webshop

We hebben nu al verschillende onderdelen van BNPL besproken met de aanbieders, maar daarbij blijft één inzicht nog wat onderbelicht: die van de webshop die de betaalmethode aanbiedt. Lampgigant is er daar één van, zij bieden achteraf betalen aan via Billink en Klarna en geven de optie om in termijnen te betalen via In3. Robin Groeneveld, contentmedewerker bij de webshop, vertelt dat klanten enkele jaren geleden zelf vroegen naar deze betaaloptie. ‘Achteraf betalen wordt door klanten vaak als veilig gezien, omdat ze pas hoeven te betalen nadat het product daadwerkelijk is ontvangen. Het toevoegen van BNPL vergrootte de betrouwbaarheid van Lampgigant, zeker ook voor klanten die nog niet bekend zijn met onze webshop. Daarnaast willen we onze klanten zoveel mogelijk betalingsopties bieden. Met BNPL kan een klant makkelijk een aankoop doen, ook als hij op dat moment bijvoorbeeld geen scanner van de bank op zak heeft. Zo’n 10 procent van onze klanten maakt bij ons gebruik van achteraf betalen.’ Lampgigant zegt het statement van de AFM te begrijpen, maar zet er ook een kanttekening bij. Groeneveld: ‘Wij willen ook niet dat er bij mensen schulden opstapelen of dat consumenten voor onverwachte kosten komen te staan. Anderzijds heb je te maken met de privacy regelgeving waardoor je ook niet wilt dat alle financiële gegevens van klanten op straat komen te liggen. Wij vinden het belangrijk dat de BNPL-partij een risicocheck doet en consumenten goed informeert over de consequenties wanneer er niet op tijd wordt betaald.’ Groeneveld is wel benieuwd naar de toekomst van het verdienmodel van BNPL-partijen. ‘Wij betalen momenteel een vergoeding aan de BNPL-service, wij verdienen uiteraard niets aan een te late betaling. Maar wanneer de achteraf betalen-aanbieders geen kosten meer kunnen doorberekenen voor te late betaling, verwachten wij dat het verdienmodel van de BNPL-service grotendeels stopt. Zonder dit verdienmodel nemen zij alle betalingsrisico’s op zich tegen een kleine vergoeding. Hierdoor is het aannemelijk dat deze BNPL-service verdwijnt óf dat er hogere kosten gerekend gaan worden aan de webshop voor het zorg dragen voor de betaling van de consument.’

Onderzoek AFM
De AFM wil dat BNPL onder toezicht komt te staan en schreef daarom een rapportage waarin het de markt voor achteraf betaal-dienstverleners in kaart brengt. In het onderzoek werden Riverty (voorheen AfterPay), Billink, Klarna, Tinka en In3 bekeken. Een aantal bevindingen:
- 20 procent van de consumenten krijgt te maken met kosten voor te late betaling.
- Achteraf betalen blijkt niet gebonden aan één leeftijdsgroep, al is de methode minder populair onder 65-plussers.
- 16 procent van de consumenten gebruikt achteraf betalen om zelf het moment van betaling te bepalen en 7 procent heeft niet genoeg geld op de rekening op het moment van aankoop.
- De kosten voor te laat betalen bedragen gemiddeld rond de 15 euro. Wanneer de consument doorstroomt naar een incassobureau, bedragen de totale incassokosten meestal 40 euro.
- Bij alle aanbieders zijn het vooral jongeren tussen de 18 en 24 jaar die doorstromen naar een incassobureau. Het percentage waarbij dat gebeurt, kan binnen die leeftijdsgroep oplopen tot 6 procent.