De afvalberg van e-commerce

De afvalberg als gevolg van online bestellingen neemt in een rap tempo toe. Uit onderzoek van Recycling Netwerk Benelux blijkt dat er jaarlijks in totaal 87 miljoen kilo aan verzendmateriaal van online bestellingen wordt thuisbezorgd bij consumenten. Hoog tijd om de opties te bekijken om deze afvalberg te verkleinen.

Duurzaamheid is voor zo’n beetje elke branche een heikel punt, en de retail is daar geen uitzondering op. Verspreid over alle sectoren worden er al jarenlang verschillende stappen gezet om alle facetten binnen de retail duurzamer te maken. Een goede ontwikkeling, waar ook de e-commercegemeenschap zijn steentje aan bijdraagt. Eén van de belangrijke onderdelen waar stappen genomen moeten worden, is de verzending. Dat blijkt ook uit het onderzoek dat Recycling Netwerk Benelux begin februari publiceerde. Zij becijferden dat er jaarlijks 87 miljoen kilo aan verzendmateriaal aan de deur wordt bezorgd (zie kader). Wat kunnen retailers doen om die afvalberg te verminderen?

Niet verpakken geen optie

Producten helemaal niet verpakken is natuurlijk de mooiste optie, begint Ellen de Lange, programma manager duurzaamheid bij branchevereniging Thuiswinkel.org. ‘Maar dit kan alleen als de productverpakking voldoende sterk is om het artikel onbeschadigd bij de consument te bezorgen. Een kapot product heeft een veel grotere impact op het milieu dan een verpakking. Tenzij het item zelf al in een stevige doos zit, is het zaak om een bestelling goed in te pakken.’

Een verpakking gebruiken is dus vaak onvermijdelijk, maar hoe je je product inpakt is eigenlijk nog veel belangrijker. Thuiswinkel.org benoemt in haar duurzaamheidplan, specifiek op het gebied van verpakken, de vier belangrijkste thema’s: het reduceren van lucht – dus het kleiner maken van de verpakking, gebruikmaken van gerecycled materiaal, herbruikbare verpakkingen gebruiken en geen verpakking gebruiken (indien het product zelf al in een stevige doos zit).

Verpakken op maat

Het eerste waar we dan ook dieper in duiken, is kleiner verpakken zodat er minder materiaal nodig is. Dat kan handmatig, maar ook met een verpakkingsmachine die pakketten op maat inpakt. Hoe dat precies werkt, vertelt Hedde Biesma, director marketing Europe bij verpakkingsmachinefabrikant Sparck Technologies: ‘De verpakkingsmachine scant bestellingen in 3D en berekent op basis daarvan de afmetingen van een pakket en vouwt vervolgens het karton precies passend om de items heen. Daarna wordt er door de machine een verzendlabel op geplakt. Er is in dit hele proces nog wel een manuele operator nodig die de bestellingen op de band legt en op de knop drukt om de machine aan het werk te zetten, maar verder gebeurt alles automatisch.’

Door de verpakkingsmachine wordt het gebruik van opvulmateriaal overbodig of geminimaliseerd en wordt er minder karton gebruikt. ‘Lucht in een pakket is een groot probleem binnen de verpakkingsbranche. Gemiddeld bestaat 40 procent van de verpakkingen uit lucht’, aldus Biesma. ‘Een bijkomend voordeel van op maat verpakken is de CO₂ die het bespaart. Je stuurt minder volume de weg op waardoor er ook minder transportbewegingen nodig zijn en dus de CO₂-uitstoot verminderd kan worden.’ Dat beaamt De Lange: ‘Hoe kleiner de verpakking, hoe minder CO₂-uitstoot. Wanneer een verpakking gehalveerd wordt, past er twee keer zo veel in een bus. Gelukkig is het verkleinen van verpakkingen ook een thema waar veel webwinkels zich mee bezig houden.’

Materialen

Het staat buiten kijf dat de materialen die gebruikt worden ook van belang zijn bij het verpakken van een product. Het gaat dan zowel om de hoeveelheid materialen – zoals hierboven al besproken – waaronder karton en opvulmateriaal, als om welk materiaal er gebruikt wordt. Het streven is natuurlijk om indien mogelijk gerecycled verpakkingsmateriaal te gebruiken, dat zelf ook weer recyclebaar is. Dat is waar Omoda voor koos, toen het in het najaar van 2021 begon met de verkoop van kleding, als aanvulling op het al bestaande schoenenassortiment.

Voor de verzending van kleding gebruikt de retailer duurzame plastic verzendzakken, legt Emmelie de Wit-de Jong, pr-adviseur bij Omoda, uit. ‘Deze verzendzakken bestaan voor 70 procent uit gerecycled materiaal en zijn zelf ook weer 100 procent recyclebaar. Voor onze verzenddozen maken we gebruik van een inpakmachine. Daardoor wordt er minder lucht vervoerd, gebruiken we minder karton én hebben we geen opvulmateriaal nodig.’

Hergebruiken

Een andere optie om duurzamer te verpakken is de herbruikbare verpakking. Het gaat dan om een verpakking die meerdere malen gebruikt kan worden om pakketjes in te versturen, al dan niet met statiegeld. Omoda maakt al enige tijd gebruik van deze herbruikbare verpakkingsoptie; het bedrijf introduceerde begin 2021 de zogenaamde Ecobox. ‘Door met een herbruikbare verzenddoos van kunststof te werken, hoeven we geen kartonnen wegwerpdozen te gebruiken voor alle verzendingen’, verklaart De Wit-De Jong. ‘Deze herbruikbare en opvouwbare verzenddoos kan meer dan vijftig keer hergebruikt worden. Een statiegeldsysteem stimuleert de terugzending naar ons. Klanten kunnen deze verzendoptie zelf kiezen bij het afronden van een bestelling.’

De verzenddoos werd aanvankelijk alleen gebruikt voor schoenen, maar sinds de uitbreiding van het assortiment met kleding, kijkt de retailer ook verder. ‘We onderzoeken nu of we de herbruikbare verpakking ook bruikbaar kunnen maken voor kleding, zodat hij nog meer ingezet kan worden. Nu zijn er bijvoorbeeld specifieke soorten schoenen, zoals heel hoge laarzen, die er niet in passen. Jeans en een trui lukt dan wel weer, naast natuurlijk sneakers en andere schoenen waar het ooit specifiek voor bedacht is.’

Gedeelde verantwoordelijkheid

Het vierde en laatste punt waar retailers stappen kunnen zetten, is ervoor kiezen om geen verzenddoos te doen om producten die daar niet om vragen. Zo zit bijvoorbeeld een stofzuiger vaak al in een stevige doos, waarom zou je daar dan nog een extra doos omheen doen? Een deel van de verantwoordelijkheid ligt ook bij producenten, benadrukt De Lange: ‘Veel verpakkingen worden gemaakt voor de fysieke retail, voor wie vooral het uiterlijk van de verpakking van belang is. Ziet het er mooi uit en valt het op in de schappen? Dat zijn andere eigenschappen dan waar de e-commerce om vraagt, namelijk voldoende bescherming. Voor producenten ligt er een kans om deze twee principes te verenigen door een verpakking te maken die zowel visueel aantrekkelijk is voor fysieke retail, als stevig genoeg is voor online verkoop. Dan hoef je om die producten geen extra verpakking meer te doen.’

Bol.com koos er eerder al voor om miljoenen pakketten zonder zo’n zogenaamde omdoos te versturen. Het is een van de initiatieven die het platform introduceerde om kartongebruik te verminderen. Woordvoerder Nienke Abid: ‘We maken onder andere gebruik van elf slimme inpakmachines waardoor 75 procent van onze pakketjes zonder opvulmateriaal wordt verstuurd. Als dat wel noodzakelijk is, gebruiken we uitsluitend 100 procent recyclebaar materiaal. Daarnaast gebruiken we ook zo dun mogelijk karton.’

Samen met de omdoos-maatregel zorgden al deze initiatieven ervoor dat er 12 procent minder karton per artikel werd gebruikt in 2020 dan in het jaar ervoor. ‘Daarnaast bieden we onze partners verschillende diensten aan, zoals verzenden via bol.com en logistiek via bol.com. Door ze aan te laten sluiten bij deze netwerken en onze krachten te bundelen, kunnen we makkelijker werken aan het verminderen van afval. Ons eigen kartonafval wordt bovendien uit de distributiecentra verzameld en teruggebracht naar de kartonleverancier, om mee te worden genomen in de recyclestroom’, aldus Abid.

Investering

Een van de grootste struikelblokken bij het verduurzamen van het verpakkingsproces, is de investering die het met zich meebrengt. Vooral als je een kostbare verpakkingsmachine op het oog hebt. Volgens Sparck Technologies verdient zo’n machine zich gemiddeld in twee tot drie jaar terug. Biesma: ‘Je investering verdien je wel terug, het scheelt onder andere op basis van transport, maar ook personeel. Je moet een grote investering aangaan, maar onze machines kunnen tussen de 500 en 1.100 dozen per uur produceren, dus je wint op snelheid en efficiëntie wel een hoop.’

Toch is het niet voor elke retailer een optie om zo’n grote investering te doen. Ook dan zijn er opties om je verpakkingstraject te verduurzamen, verklaart De Lange: ‘Soms is het zo bij retailers dat verpakken niet goed doordacht wordt. Het kan vaak veel slimmer dan hoe het nu is ingericht. Wij hebben ook een e-learning hiervoor op de markt gebracht waar we in gaan op vragen als: hoe ziet jouw verpakkingsproces eruit? Hoe komt het aan bij de consument, hoe maakt die zijn pakket open en is de verpakking geschikt om ook producten in retour te sturen? Verpakkingen staan niet altijd bovenaan op de agenda bij webwinkels, maar er valt veel mee te winnen om daar goed over na te denken, ook als er dingen veranderen binnen je bedrijf. Zo kan je verpakkingsstrategie bijvoorbeeld achterhaald blijken als je assortiment verandert.’

Bij Omoda staat verduurzaming altijd op de agenda, zo benadrukt De Wit-De Jong: ‘Omoda wil vergroenen en om die ambitie uitvoerbaar te maken, is er vorig jaar een corporate social responsibility manager aangesteld die, samen met een team van collega’s van andere afdelingen, de doelen op het gebied van CSR wil behalen. Door deze samenstelling van het team wordt er organisatiebreed gewerkt aan duurzame initiatieven. Duurzaamheid krijgt dus altijd aandacht en er spelen ontzettend veel initiatieven op dit vlak: het één is nog niet afgerond of het volgende plan is al bedacht. Zo staan we ook aan de start van een plan om meer te doen met het recyclen van kleding.’

87 miljoen kilo
Via pakketten wordt er jaarlijks voor 87 miljoen kilo aan verzendmaterialen bezorgd bij mensen thuis, zo berekende Recycling Netwerk Benelux. Daarnaast komt er ook nog eens 11 miljoen kilo aan papier en plastic door de brievenbus, vooral papieren enveloppen en plastic materiaal. Specifiek gaat het bij de 87 miljoen kilo van bestellingen aan de deur om 84,1 miljoen kilo kartonnen verzenddozen, 0,8 miljoen kilo plastic verzendzakken en zo’n 2 miljoen kilo aan vulmateriaal. Bij brievenbuspost gaat het om 9,5 miljoen kilo papieren enveloppen en 1,5 miljoen kilo plastic verzendhoezen. Twee derde van de consumenten vindt de hoeveelheid verzendmateriaal voor pakketten vervelend en daarnaast belasten de verpakkingen ook het milieu. Volgens Recycling Netwerk Benelux zou het goed zijn als de overheid op korte termijn met regelgeving komt om de hoeveelheid verzendmateriaal te beperken, zoals een verbod op overbodige en onwenselijke verzendverpakkingen.