Bewust Bezorgd: een goed begin?

Bewust Bezorgd, de campagne en rekenmethode die Thuiswinkel.org gisteren presenteerde, is een eerste aanzet om de webwinkelbranche te verduurzamen. Laat het de opmaat zijn tot een ketenanalyse, bepleit lector digital commerce Jesse Weltevreden.

Tekst: Jesse Weltevreden

Samen met Connekt en Topsector Logistiek heeft Thuiswinkel.org gisteren de campagne Bewust Bezorgd gelanceerd. Doel is consumenten bewuster te maken van de CO2-uitstoot van de gekozen bezorgmethode bij een online aankoop. Boodschap: een online bestelling is beter voor het milieu dan zelf met de auto naar de winkel gaan.

Onderdeel van de bewustwordingscampagne is een rekenmodel, dat op termijn in de webwinkel geïntegreerd kan worden. Dankzij de tool zien consumenten straks dat de ene bezorgoptie belastender is voor het milieu dan de andere.

Laat ik vooropstellen dat ik het een goed initiatief vind: dat de branche consumenten inzicht wil bieden in de CO2 footprint van bezorgopties. Maar hoe zit het nou werkelijk met de milieubewustheid van de webwinkelbranche? En leidt online winkelen echt tot minder CO2-uitstoot dan fysiek winkelen? In het NOS Journaal van woensdag 24 januari heb ik al kort mijn visie op dit initiatief gegeven. Op de website van Twinkle deel ik, hieronder, uitgebreider mijn visie.

Dubbele moraal

Via het rekenmodel wil de branche consumenten duidelijk maken dat bepaalde bezorgopties zoals same day delivery schadelijker zijn voor het milieu dan andere opties als next day delivery. In een tijd waarin het klimaat hoog op de politieke en maatschappelijke staat een mooi initiatief! Webwinkels bevinden zich echter in een sterk competitieve markt, waarin onderscheidend vermogen van levensbelang is. Om zich te onderscheiden van de concurrentie hebben webwinkels juist zelf deze minder milieuvriendelijke bezorgopties in de markt gezet, om vervolgens de consument te waarschuwen voor de milieueffecten ervan. Daar zit naar mijn mening toch een soort dubbele moraal in.

Het zijn de grote webwinkels die vooroplopen in het aanbieden van deze minder milieuvriendelijke bezorgopties. Een analyse die wij voor de Twinkle100 hebben gemaakt, leert dat 10 procent van de 200 grootste webwinkels in Nederland same day delivery aanbood in 2017, 3 procent bood bezorging op zondag als optie. Onder webwinkels buiten deze top 200 worden deze bezorgopties significant minder vaak aangeboden.

Aangezien de grote webwinkels met deze bezorgopties hun marktpositie verder kunnen versterken, ben ik heel benieuwd of ze de rekentool op termijn ook echt in hun website gaan implementeren. Ik juich het van harte toe.

Ook ben ik nieuwsgierig naar hoe gevoelig de consument is voor deze informatie? Vindt er ook een gedragsverandering plaats als mensen bij de checkout de CO2-emissie van hun gekozen bezorgwijze zien? Ervaringen uit de luchtvaartsector tonen aan dat slechts een beperkt deel van de consumenten de CO2-uitstoot van hun vlucht wil compenseren. Maar toch: iedere consument die zijn gedrag verandert is er één.

Webwinkelen goed voor het milieu?

De rekentool laat ook zien dat het best wel meevalt met de CO2-uitstoot van online aankopen. Een aantal jaar geleden heb ik zelf wetenschappelijk onderzoek gedaan naar de mobiliteitseffecten van online winkelen. En hoewel op onze studie best nog het nodige valt af te dingen, wijzen deze resultaten (en die van andere studies) wel in dezelfde richting als het door Thuiswinkel.org en consorten uitgevoerde onderzoek.

Mobiliteitsbesparing

We moeten ook niet vergeten dat de afgelopen decennia de digitalisering en het online winkelen al tot flinke mobiliteitsbesparing hebben geleid. Wie gaat er vandaag de dag nog naar een reisbureau, verzekeringskantoor of bankfiliaal? En ook muziek en films kopen we steeds minder als fysiek product, maar streamen we direct op onze devices. De digitalisering van producten heeft mobiliteit bespaard,  zonder dat daarvoor nieuwe ritten in de plaats zijn gekomen. Daarentegen is de tweedehands markt sinds de opkomst van het internet juist explosief gegroeid, met fors meer mobiliteit (en CO2-uitstoot) tot gevolg. Waar je tegenover kunt zetten dat deze markt ook veel CO2 uitstoot bespaart, omdat meer producten een tweede of derde leven krijgen. De online levensmiddelenmarkt is, zoals mooi beschreven door lector stadslogistiek Walther Ploos van Amstel, een echt gevaar voor het milieu en de bereikbaarheid.

Verplaatsingsgedrag

Voor niet-dagelijkse online aankopen als boeken, schoenen of electronica die in het rekenmodel zijn gepresenteerd, ligt het verhaal genuanceerder. Of online winkelen voor deze producten echt CO2 bespaart hangt sterk af van het effect van online aankopen op het verplaatsingsgedrag van consumenten. Als het online kopen van een boek mij een autorit (heen en terug) naar de stad bespaart, dan is de kans groot dat er sprake is van milieuwinst. Als ik door het online kopen van een boek niet minder vaak naar de stad ga (omdat ik dat boek gecombineerd zou hebben met andere aankopen in de stad), dan levert thuisbezorging, hoe efficiënt ook, tot een netto CO2-toename. De verwachting is wel dat thuisbezorging de komende jaren steeds schoner zal worden. Zo voorspelt Ploos van Amstel dat binnen twee tot vijf jaar zero-emissie stadslogistiek voor pakketbezorging een feit is.

Ketenanalyse

Om de CO2-footprint van het online winkelen te bepalen, pleit ik voor een ketenanalyse, waarbij niet alleen naar de CO2-uitstoot van de logistieke keten wordt gekeken, maar ook naar de effecten voor consumentenmobiliteit.

In hoeverre bespaart het online winkelen minder milieuvriendelijke consumentenritten?

In hoeverre leidt het online winkelen juist tot meer mobiliteit door consumenten (bijvoorbeeld voor het afhalen of retourneren van online aankopen)? In hoeverre vervangt het online winkelen zero-emmissie consumentenritten met de fiets of te voet, door bestelbusritten? Dat zijn vragen die de sector naar mijn mening zou moeten beantwoorden. Mijn aanname daarbij is dat de totale CO2-balans (netto effect van CO2-uitstoot van consumenten- en logistieke ritten) in bepaalde situaties best in het voordeel van het online winkelen kan uitvallen.

De Bewust Bezorgd campagne is wat mij betreft een mooie aanzet voor een inhoudelijke discussie over het verduurzamen van de webwinkelbranche!

Jesse Weltevreden is lector digital commerce aan de Hogeschool van Amsterdam.