Stenen fotozaken, boekenwinkels, cd-winkels, elektro- en modeketens … Allemaal opgevroten door e-commerce. Wie volgt? Ik zal het u zeggen: de supermarkten.
Deze zomer ‘deed’ ik een rondje Oostenrijk, Tsjechië en Duitsland. Bijna overal zijn daar de winkelketens uit de centra verbannen. De binnensteden zijn autovrije, gezellige straatjes. Met horeca, speciaalzaakjes en nichewinketjes. En heel af en toe een piepkleine buurtsuper. Winkelen doe je daar voor de gezelligheid. Boodschappen? Ga maar naar de rand van de stad. Zoals we dat in Frankrijk al lang gewend zijn.
Hoe anders is dat In Nederland. Rond elk dorpsplein schreeuwen AH, Aldi, Boni, C1000, Coop, Emté, Lidl enz. om aandacht. Claimen de mooiste plekjes als parkeerplaats, jagen de grondprijs omhoog en de leuke winkeltjes het faillissement in. En anders dan in het buitenland, stimuleren de meeste gemeenten dit met een rigide bestemmingsplan.
Afdeling handhaving
Ooit was het: eerst een terp, daarop de kerk en dan de boerderij. Nu is het: eerst een plein, dan de supermarkt en tenslotte wat huizen er omheen. En wee je gebeente als je het waagt om een detailhandeltje te beginnen waar wonen bedoeld was. Zelfs een webwinkel kan dat al een brief van de afdeling handhaving opleveren. Zogenaamd om oneerlijke concurrentie te voorkomen.
Ammehoela. Het is gewoon omdat er dan niks verdiend kan worden. Gemeenten immers, leven bij de gratie van grondverkoop en precariobelasting. En zo kan het voorkomen dat terwijl helft van de winkels leeg staat, een gemeente toch besluit om een nieuw winkelcentrum te laten bouwen. Zo kan het ook voorkomen dat gemeentes tijd steken in suffe braderie- en marktkramenverordeningen, in plaats van in een integraal detailhandels- en e-commercebeleid.
Facebook en Gemak
Dat er leegstand is, komt niet door de recessie. Sprookjes. Het is een combinatie van factoren. De recessie laat consumenten wel bewuster inkopen. Dat doe je op internet. Er is steeds meer te vinden (schoenen bijvoorbeeld). Ook de service wordt er steeds beter, vaak beter dan in een stenen winkel. Als we ons dan tevens realiseren dat de Nederlandse bevolkingspiramide vooral jongeren en ouderen kent, dus zeg maar de generaties Facebook en Gemak, dan is het duidelijk dat e-commerce het van steen gaat winnen.
Stenen winkeliers worden dus sneller het internet op geduwd dan ze van plan waren. Want het publiek blijft uit hun dure winkelstraatjes weg. Het publiek zit al op internet, en de winkeliers volgen dat publiek. Winkels komen leeg. Het is een vicieuze cirkel. Gemeenten zouden er dus goed aan doen om hun old school vestigingsbeleid te herzien. Detailhandel is al lang niet meer iets waarvoor per se een toonbank nodig is. Geef ondernemers de ruimte, dan ontstaat er nieuwe bedrijvigheid in plaats van leegstand. Een modelatelier in een winkelpand? Een winkel met internetverkoop in een bedrijfshal? So what?
Dé online business van de toekomst
Intussen heeft het publiek ontdekt dat je de gewone boodschappen ook online kunt bestellen. Nota bene bij ondernemers die nog nooit een supermarkt gerund hebben. Wie had dat gedacht, een paar jaar geleden. Maar het is echt waar: food is dé online business van de toekomst. Dit kan maar één ding betekenen: er komt een moment dat het publiek ook de stenen supermarkt links laat liggen. En daarmee het hele winkelcentrum.
Wat er onherroepelijk gaat gebeuren is dit: in het weekend kopen we ons eten aan de rand van de stad flink in (en bij de boer), en door de week laten we alle ‘verswaren’ thuis bezorgen. Ook weer door die boer, want: heeft een shop. Ik spreek regelmatig supermarktondernemers. De meesten geloven dit scenario niet. Of beter gezegd: willen het liever niet geloven. Net zoals de wit- en bruingoedzaken het eerder niet wilden geloven.
Slagveld
Maar als het wel realiteit wordt, zal dat voor de meeste supermarktketens funest zijn. Want net zoals dat bij andere branches is gebeurd, wordt de online versie van de supermarkt 2.0 gerund door nieuwkomers. Door starters, door Amazon en door buitenlandse succesnummers die hun shop in het Nederlands vertalen. Er staat ons dus een slagveld te wachten.
Voor wie dat het hardste aan zal komen? Voor AH. Die keten heeft in vergelijking met anderen merken de minste ‘vrije ondernemers’. Dus is AH het minst flexibel, AH zal het minst snel op kansen kunnen reageren. Ik zie dat dagelijks: waar een zelfstandige ondernemer van Coop of Plus al de halve regio (scholen, kantoren) met een bestelbusje belevert, staat de AH-manager nog steeds op toestemming van het hoofdkantoor te wachten. Een tweede nadeel voor AH is dat juist zij het meest hebben geïnvesteerd in steen. Daar kom je niet zo maar van af. Een AH op elke hoek, was het idee, met een vestigingsmanager in dienst van Zaandam. En zo kan plotseling een voorsprong een achterstand worden, of erger. Big is slow, in the future. En mogelijk het einde van Albert Heijn (as we know it).
Interessant stuk, zeker de link tussen gemeentebeleid en de positie van stenen supermarkten. Weinig klantgedreven inderdaad. Anderzijds is Ahold volgens mij weldegelijk bezig te veranderen aan de hand van nieuwe retail modellen. Hoe verklaar je anders dat ze in de top 3 staan van Nederlandse ecommerce bedrijven?
Hmm, niet naar België geweest?. Daar zie je aan de randen van de grotere steden winkelcentra ontwikkeld worden. Alleen loopt de binnenstad nu leeg. Het worden gewoon spooksteden mbt detailhandel. De ruimte wordt niet opgevuld door horeca ed
Sander: Belgie, Almere, Venlo: het is overal hetzelfde. Projectontwikklaars rekenen te hoge huren, alsof het nog steeds 1999 is. Daardoor onstaat leegstand, want de horeca en de nichewinkeliers willen heus wel. Maar dalen met de huur kan niet zo maar, want dat zou betekenen dat de boekwaarde van het vastgoed keldert. Dan maar nieuwbouwen en dat verhuren (met gesubsidieerde hulp van de gemeente, want die ontvangt dan weer iets voor de grond).
Aub niet blindstaren op huursommen. Huur is helemaal niet zo'n grote kostenpost. Denk eerder aan loonkosten etc.
Klanten zijn anders gaan winkelen op een manier die ze op dat moment het beste uitkomt.
Heeft de schrijver wel eens op albert.nl gekeken. Het is een kwestie van tijd dat ook een AH landelijk de boodschappen thuis brengt.
Die binnensteden waren 30 jaar geleden ook al gezellige straatjes vol met horeca en kleine winkeltjes. Dat is daar nooit anders geweest.
Interessant artikel. En of de winkelstraten nou wel of niet bestaan/bestonden uit gezellige winkeltjes en horeca, is volgens mij de stelling dat fysieke supermarkten onder druk komen te staan van e-commerce sites. Een leuke, interessante trend volgens mij. Persoonlijk zal ik zeker online de dagelijkse boodschappen willen bestellen, als het wat beter ingeburgerd word. Ik denk ook dat op termijn meer en meer mensen dit gaan doen, en dat de retailer serieus rekening moet gaan houden met toenemende druk vanuit dit kanaal.
Maarten, dat Albert.nl in de top-3 zit kan eventueel (mede) verklaard worden uit de omzetcijfers, zoals je weet een maatstaf voor het lidmaatschap bij Thuiswinkel.org. Kanttekening die ik hierbij maak is dat ik niet weet, of zelf kan zien, wat die cijfers omvatten. Bezorgkosten? Exclusief de retouren? Etc.
Maar dat is een beetje off topic. Waar het om gaat is de vraag of Supers, w.o. AH, klaar zijn voor deze toch wel snel veranderende wereld. Hun wereldbeeld werd tot nu toe begrensd door zichtbaar steen -w.o. het steen van de concurrent- en dat was mede een maatstaf om in marktaandelen te kunnen denken: ik heb meer winkels dan jij. En dat soort gedachten moet dus veranderen. De concurrent wordt virtueel, onzichtbaar en kan plotseling uit elke hoek komen. Tegelijkertijd wordt daardoor ook het begrip klantloyaliteit anders. Ook dat wordt straks niet meer bepaald door de vraag of de winkel wel gezellig is, en de parkeerplaats niet te vol. Online spelen andere wetten. Wie heeft dat het beste in de gaten? De oude reus AH, e-nieuwkomers zoals Boni, of juist al die starters die nog nooit een stenen winkel gehad hebben? Ik gok op de laatste groep, op de tweede plaatse de supers die de kat uit de boom keken en (lekker 'lean') regionale online services starten (zoals Boni, Plus) en eerlijk gezegd dicht ik AH inderdaad de minste kansen toe (wet op de remmende voorsprong). Voor hen hoop ik natuuurlijk dat ik het helemaal fout heb, want voor het overige is het een fantastisch bedrijf.