PSD2: klaar voor de start

Op juridisch gebied stond 2018 voornamelijk in het teken van privacywet AVG. Toch zou begin vorig jaar ook een andere wetsvernieuwing worden doorgevoerd, maar in Nederland schoof de introductiedatum daarvan – deadline: 13 januari 2018 – alsmaar op. Vandaag is het dan ook in ons land zover: daar is PSD2, bedoeld om het monopolie van banken en zo de Europese betaalmarkt open te breken. Twinkle sprak met Wilko Bolt, professor Payment Systems aan de VU en senior economist bij DNB.

Een belangrijke stap in de implementatie van de Payment Services Directive 2 werd afgelopen december in ons land gezet: de Eerste Kamer gaf akkoord op het wetsvoorstel. Daarmee klonk het startsein voor de invoering ervan. ‘Het vergt nog wat tijd voordat de praktische uitwerking voelbaar is, dat zal wel halverwege 2019 worden’, verwacht Bolt. ‘Je ziet ondertussen wel dat de Europese markt in beweging komt. Google heeft bijvoorbeeld onlangs in Litouwen een betaalvergunning gekregen om bank- en rekeninggegevens in te mogen zien. Daar openbaart zich gelijk ook een heikele kwestie: waarom juist in Litouwen en niet in Duitsland of Frankrijk? Waar gaan de grote partijen straks hun vergunning halen - is elk land even streng in het uitgeven daarvan? Amazon is naar verluidt bezig in Luxemburg. Op de markt heerst een zeker gevoel dat “het” langzamerhand gaat starten, het is spannend. Ik denk dat het spel om de knikkers nu gaat beginnen.’

Draagvlak

Maar zit de consument eigenlijk wel te wachten op ingrijpende vernieuwingen in betaalland? Uit de onlangs verschenen ING Digitale Monitor blijkt dat maar liefst 82 procent van de Nederlanders PSD2 niet kent. Dat zegt volgens Bolt niet dat de wet geen draagvlak krijgt. ‘Ik denk dat dat beeld wel klopt, maar vergeet niet dat PSD2 vooralsnog een technische kwestie is. De burger heeft nog niet precies in de gaten wat deze wet in de praktijk gaat betekenen. Het duurt altijd even voordat zoiets van de grond komt, maar dat gaat zeker wel gebeuren als consumenten de toegevoegde waarde zien van nieuwe betaaldienstverleners. Zodra ze merken dat bijvoorbeeld Google Pay goed werkt via hun telefoon en dat ze er gemakkelijk mee in winkels kunnen betalen, denk ik dat zulke diensten een groot succes kunnen worden, net zoals Tikkie. Niet iedereen zal direct bereid zijn betaaldata te delen, maar ik denk dat dat een eerste reactie is. Veel mensen beseffen niet hoeveel gegevens ze nu al gewend zijn te delen – wie ooit weleens iets online bestelt, geeft al veel informatie over zichzelf. Dat proces is al lang gaande en komt door PSD2 alleen in een stroomversnelling, mits de data-uitwisseling op veilige en betrouwbare wijze geschiedt en de privacy ervan goed is gewaarborgd.’

In zee met een psp

Welke kansen biedt de Europese wetsvernieuwing op e-commerce vlak? ‘Er zijn mogelijkheden voor spelers van verschillende grootte, schaalniveau en sector. Grote online retailers kunnen zich gemakkelijker betaalmaatwerk laten aanmeten, vooral als ze internationaal actief zijn. Daardoor hoeven ze bijvoorbeeld niet langer na te denken over welke afrekenopties ze in welk land moeten aanbieden. Uit onderzoek weten we dat de kleinere partijen niet vaak van huisbank wisselen, dus of zij hun dienstverlening snel in handen van een psp [payment service provider, red.] leggen, valt nog te bezien. Je ziet ’t al wel gebeuren in de horeca: ondernemers doen zaken met intermediairs die tussen hun bank en henzelf zitten. Er komt ongetwijfeld meer concurrentie op die markt en die druk kan zeker leiden tot betere tarieven, waardoor er meer te kiezen valt en retailers kunnen gaan nadenken of ze misschien met een nieuwe partij in zee willen.’

Voor de grootsten onder de groten biedt PSD2 de ruimte zelf een psp te worden. ‘Amazon is er al ver mee. Ik weet niet of nationale spelers in Nederland daar echt iets mee kunnen verdienen, daar lijkt de schaal niet groot genoeg voor. Op internationaal niveau zeker wel, de grote jongens zijn allemaal bezig met het koppelen van een eigen betaalsysteem aan klantgegevens. Dat geeft conversiekansen. In het totale proces van een online aankoop kan er bij de betaling nog van alles misgaan, er zijn zoveel stappen om te doorlopen totdat je tot een transactie komt. Een platform dat het afrekenen geïnternaliseerd heeft, biedt een naadloze klantervaring, dat is op conversiegebied zeker een pre.’

Versnippering

Wanneer PSD2 de beoogde doelstelling – het openbreken van de betaalmarkt – wil realiseren, moet de markt tegelijkertijd ook weer niet overspoeld worden door een golf aan nieuwe betaaldiensten, waarschuwt Bolt. ‘Dat leidt tot fragmentatie, versnippering en verwarring. Het betaallandschap moet wel overzichtelijk blijven voor de consument. Naast het vergroten van het concurrentieveld blijft het belangrijk te streven naar harmonisatie, anders kom je weer op de lappendeken van vroeger: deze pinpas werkt niet in dat land, deze app niet voor die dienst. Versnippering zou een onbedoeld neveneffect van PSD2 kunnen zijn. Als iedereen met z’n eigen betaalappje komt, is het voor consument en winkelier niet duidelijk meer.’

Samenwerken

Vooralsnog bestaan er nog veel vraagtekens. ‘Hoe gaat de concurrentie eruitzien, hoe gaan banken daarop reageren? In de VS zie je momenteel veel partnering tussen banken en fintech-bedrijven: zo hoeven ze geen partij over te nemen, met alle risico’s van dien, maar profiteren ze toch van de geavanceerde kennis van een fintech-speler. Zo is Facebook een partnerschap aangegaan met Mastercard en doet Amazon zaken met Firstdata, een grote acquirer in de VS. Het aangaan van samenwerkingsverbanden kan een interessante oplossing zijn voor partijen die moeten reageren op alle nieuwe spelers. PSD2 heeft alle potentie om een game changer te worden.’