De ruimtelijke spreiding van webwinkels in Nederland

Vorige week las ik op Webwinkelweblog.nl een analyse van de ruimtelijke spreiding van de grootste webwinkels in Nederland. Uitgangspunt van het artikel was dat webwinkels ‘footloose’ zijn en daardoor vrijwel overal gevestigd kunnen zijn.

Tekst: Jesse Weltevreden

Webwinkel Weblog keek naar de provincies waarin de honderd grootste online retailers van Nederland gevestigd zijn. Uit de analyse van de Twinkle100 bleek dat de meeste grote webwinkels zich bevinden in de provincie Noord-Holland (31), gevolgd door Zuid-Holland (17), Noord-Brabant (12), Utrecht (11) en Gelderland (10). De grootste webwinkels van ons land zitten duidelijk in de Randstad, zo werd geconcludeerd.

Kritiek
Maar wat zegt deze analyse van de 100 grootste webwinkels ons nu over de ruimtelijke spreiding van webwinkels in Nederland? Het antwoord op deze vraag is: vrij weinig. Ten eerste zegt een verdeling van het aantal webwinkels naar provincie niets, zonder deze te vergelijken met de spreiding van de bevolking en de totale bedrijvigheid. Immers, in gebieden waar veel mensen wonen en veel bedrijven gevestigd zijn, is de kans ook groter dat er veel webwinkels zitten.

Door de spreiding van webwinkels met de bevolking en de totale bedrijvigheid te vergelijken, kan geconcludeerd worden of er sprake is van een over- of ondervertegenwoordiging van het aantal webwinkels in een bepaald gebied. Ten tweede zijn de grootste webwinkels door hun omvang per definitie aanzienlijk minder ‘footloose’ dan kleine(re) webshops. Een goede bereikbaarheid voor medewerkers en toeleveranciers is bijvoorbeeld voor eerstgenoemden doorgaans veel belangrijker dan voor kleine webwinkelbedrijven. Hierdoor zullen de grootste webwinkels naar verwachting relatief vaker dan kleine(re) webwinkels gevestigd zijn in gebieden met een hoge bevolkingsconcentratie en bedrijvigheid. Verder bevat de Twinkle100 ook veel bedrijven die al bestonden voor het internettijdperk (o.a. De Bijenkorf, Hema, KPN, Wehkamp). Bij deze bedrijven is de vestigingslocatie historisch bepaald en niet afhankelijk van hun e-commerce activiteiten.

Steekproef
Maar hoe zit het nu met de ruimtelijke spreiding van webwinkels en in hoeverre wijkt deze spreiding af van de verdeling van de bevolking en totale bedrijvigheid in Nederland? Om deze vragen te beantwoorden hebben we een steekproef genomen van 2.000 webwinkels in Nederland. In deze steekproef zitten zowel de grote als de kleine(re) webwinkels. Daarnaast beperken we ons in deze analyse enkel tot pure players, bedrijven dus die alleen online verkopen. Verder kijken we niet alleen naar provincies, maar ook naar ‘stedelijkheid’ van de vestigingsgemeente als ruimtelijke eenheid, omdat dit meer zegt over de verdeling van webwinkels over stedelijke en landelijke gebieden.

Provincie
Uit onze analyse blijkt dat de spreiding van webwinkels niet significant afwijkt van de verdeling van de bevolking en de totale bedrijvigheid naar provincie. Het vestigingspatroon van webwinkels in Nederland naar provincie komt dus goed overeen met de spreiding van de bevolking en de totale bedrijvigheid. Indien we naar de omvang van webwinkels kijken, dan valt op dat de grotere webwinkels (met meer dan 10 medewerkers) oververtegenwoordigd zijn in de provincies Noord-Holland en Utrecht. In de provincie Zuid-Holland zijn daarentegen minder grote webwinkels gevestigd dan men zou verwachten op basis van de bevolkingsomvang en het totaal aantal bedrijven dat hier gevestigd is. Het vestigingspatroon van webwinkels met minder dan tien medewerkers wijkt daarentegen nauwelijks af van de verdeling van de bevolking en de totale bedrijvigheid over de provincies.

Stedelijkheid
Voor fysieke winkels is nabijheid tot de klant cruciaal. Voor webwinkels (pure players dus voor de duidelijkheid) is dit echter minder noodzakelijk. De vraag rijst dan ook of webwinkels nu relatief meer in stedelijke gebieden of landelijke gebieden gevestigd zijn. Uit de analyse blijkt dat webwinkels licht ondervertegenwoordigd zijn in de zeer sterk stedelijke gemeenten (zoals Amsterdam, Groningen, Utrecht en Vlaardingen) en in de niet-stedelijke gemeenten (zoals Ameland, Borsele, Coevorden en Woudrichem). Anders gezegd: webwinkels zijn zowel ondervertegenwoordigd in de meest landelijke gebieden als in de meest stedelijke gebieden van Nederland. In matig stedelijke gemeenten (zoals Assen, Enkhuizen, Lelystad en Roosendaal) zijn daarentegen meer webwinkels gevestigd dan men zou verwachten op basis van de omvang van de bevolking en de totale bedrijvigheid in deze gebieden. Kijkend naar de omvang van webwinkels dan valt op dat de webwinkels met 10 of meer medewerkers relatief vaker in zeer sterk stedelijke gemeenten en minder vaak in niet-stedelijke gemeenten gevestigd zijn, dan webwinkels met minder dan 10 medewerkers.

Cijfers
Een overzicht van de verdeling van webwinkels, de bevolking en de totale bedrijvigheid naar provincie en stedelijkheid kan men hier downloaden (pdf).

Jesse Weltevreden is werkzaam als lector online ondernemen bij The Centre for Applied Research on Economics & Management (CAREM) van de Hogeschool van Amsterdam (HvA).