Wat betekent het EU-verbod op dwangarbeid-gerelateerde producten voor jouw bedrijf?

Recentelijk kwam de EU met haar mededeling over waardig werk wereldwijd. Deze mededeling zet de overkoepelende strategie van de EU uiteen om op wereldwijde schaal waardig werk te bevorderen voor een rechtvaardige en duurzame economie. De EU benadrukt daarmee de koers om via ethisch verantwoord beheer van toevoerketens duurzaamheid en mensenrechten te stimuleren. Deze koers kan gevolgen hebben voor bedrijven zoals retailers, dropshippers en alle andere organisaties die hun assortiment aan producten uit internationale toevoerketens putten.

Tekst: Johan Lindström

Een van de meest concrete aankomende maatregelen binnen deze strategie is het wetsvoorstel van de EU om met dwangarbeid gemaakte producten van de EU-markt te weren en bedrijven te verplichten tot due diligence voor mensenrechten in hun supply chain. Dit voorstel, dat al binnen aan jaar van kracht kan worden, roept belangrijke vragen op. Wanneer wordt deze wet precies van kracht? Wat gebeurt er als bedrijven daar niet aan voldoen? En hoe kunnen bedrijven zich er op voorbereiden?

Dwangarbeid, due dilligence en de EU in een notendop

In de meeste gevallen is dwangarbeid het gevolg van het ontbreken van goede governance-praktijken van bedrijven. Op basis van de richtlijnen uit het verbod zullen alle bedrijven die producten in de EU verkopen binnenkort verplicht zijn om een due diligence-proces te hanteren voor het identificeren en elimineren van mensenrechtenschendingen binnen hun eigen organisatie, binnen hun dochterondernemingen en binnen hun waardeketen. Dit is geweldig nieuws in de strijd tegen moderne slavernij, maar het zal ook ingrijpende gevolgen hebben voor de manier waarop bedrijven hun toevoerketen beheren.

Dit is wat we nu weten over het verbod van de EU op producten die het resultaat zijn van dwangarbeid:

• De EU zal ervoor zorgen dat dit verbod aansluit op bestaand beleid en internationale normen, zodat dubbele rapportage wordt voorkomen.
• Dit verbod zal van toepassing zijn op alle producten die op de Europese markt worden aangeboden. Geen specifieke sector of product ontloopt de wet, aangezien er overal ter wereld sprake kan zijn van dwangarbeid. Echter, bedrijven in sommige markten, zoals de mijnbouw en landbouw, lopen een hoger risico. Van hen wordt verwacht dat ze sectorspecifieke richtlijnen volgen.
• Het verbod gaat gelden voor organisaties van elke omvang, dus ook voor microbedrijven en mkb-organisaties. Wel zullen de eisen die aan hen worden gesteld worden aangepast aan hun kenmerken en capaciteit.
• De nieuwe wet zal van organisaties vragen om een intern due diligence-proces toe te passen. Dit gaat op voor elke stap in de waardeketen, waaronder het delven van grondstoffen en productie. Dit zal bedrijven dwingen om hechte banden met hun leveranciers te onderhouden voor integraal inzicht in hun waardeketen.

Het Europese Parlement en de Europese Raad gaan het wetsvoorstel nu bespreken en hun input leveren in aanloop naar de bekrachtiging daarvan. De tijdslijn van de wet staat nog niet vast, maar deze kan binnen een jaar van kracht gaan. Daarop volgt een overgangsperiode van 24 maanden. De bekrachtiging van de wet zal ingrijpende gevolgen hebben voor het toevoerketenbeheer van bedrijven. Het due dilligence-proces dat bedrijven moeten volgen zal hoogstwaarschijnlijk uitgaan van de Guiding Principles on Business and Human Rights (UNGP’s) van de Verenigde Naties en de Guidelines on Multinational Enterprises and Due Diligence van de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO).

Zodra de nieuwe wet van kracht is, kan niet voldoen aan de due diligence-plicht tot boetes of zelfs strafrechtelijke vervolging leiden. Als de toezichthouder vaststelt dat een product of onderdelen daarvan met dwangarbeid tot stand zijn gekomen, mag dat product niet binnen de EU worden verkocht of vanuit de EU worden geëxporteerd. Het bedrijf in kwestie zal dat product direct van de markt moeten halen en alle exemplaren moeten vernietigen.

Wat bedrijven te doen staat

Het ontwikkelen van een due diligence-proces voor mensenrechten in je waardeketen kost tijd. Neem geen afwachtende houding in, maar begin nu al met de ontwikkeling van je interne due diligence-proces. Desondanks dat de richtlijnen van de UNGP en de OESO publiekelijk toegankelijk zijn, kan dit nog steeds een uitdagend proces blijken. In de afgelopen jaren is onder de wereldwijde druk om duurzaam te ondernemen een ecosysteem aan externe experts en tools ontstaan die bedrijven kunnen helpen om inzichten in de toevoerketens te verwerven, ongeacht van hun ervaring met due dilligence processen. Overweeg deze in de arm te nemen om risico’s en kwetsbaarheden trefzeker te identificeren en te beheren. Gedwongen arbeid wereldwijd tegengaan is vanzelfsprekend een prioriteit waar wij allen naar zouden moeten streven. En als dat op een manier kan die toegankelijk is voor alle bedrijven gaan we ongetwijfeld samen een betere toekomst tegemoet.

Johan Lindström is Strategic Supply Chain and Retail Lead bij Worldfavor