Knop om voor CO2-compensatie?

Voorbij is de bezorgschaamte: dankzij CO2-compensatie kan zelfs de grootste online shopaholic de handen in onschuld greenwashen. Pakketjes kunnen over de hele wereld worden ingevlogen, van dc naar dc vervoerd, om vervolgens weer zonder berouw te worden geretourneerd. Eén druk op de knop en de uitstoot is gecompenseerd en het geweten schoon. We vroegen enkele webwinkeliers: gaat bij hen de compensatieknop al om?

Onlangs werd CO2ok, een Nederlandse aanbieder van digitale oplossingen voor carbon footprinting en compensatie voor e-commerce – in het vervolg van dit artikel aangeduid als ‘CO2-compensatieknop’ – overgenomen door South Pole. Laatstgenoemde is dan weer ’s werelds grootste leverancier van klimaatoplossingen en ontwikkelaar van klimaatbeschermingsprojecten. De tool die deze partijen bieden, geeft online retailers de mogelijkheid om eenvoudig de CO2-voetafdruk van een aankoop te meten en te compenseren. Bij het afrekenen kan de consument een vinkje aanklikken met ‘maak mijn aankoop klimaatneutraal’. De tool berekent de uitstoot die wordt veroorzaakt door de productie en verzending van de betreffende artikelen en toont direct het bedrag dat nodig is om die te compenseren. Dat bedrag wordt aan het totaalbedrag toegevoegd en vervolgens geïnvesteerd in CO2-compensatieprojecten zoals het aanplanten van bomen.

Sjoerd Trompetter, directeur van babyverzorgingsproductenmerk Naïf en de gelijknamige d2c-webshop, is enthousiast over de compensatieknop als manier om de klant bewust te maken van de CO2-uitstoot die met een aankoop gepaard gaat. Naïf biedt de mogelijkheid dan ook al enkele jaren, en dat wordt gewaardeerd door de doelgroep. Bij zo’n 20 procent van de orders wordt de optie aangeklikt. ‘We willen de footprint van onze producten zo klein mogelijk maken’, vertelt hij. ‘Hiervoor berekenen we de carbon footprint en we hebben veel initiatieven genomen om deze te verkleinen. We produceren bijvoorbeeld bewust al onze producten en verpakkingen in Nederland. We compenseren de resterende CO2. Maar CO2-neutraal worden zonder dat je actief werkt om je footprint te verminderen, vind ik minder zinvol. Het compenseren van CO2 is niet de oplossing voor alles, maar het is zeker beter dan niets doen.’

Ook Jack Stroeken van Ekomenu vindt het een goede zaak dat de compensatieknop vaker wordt ingezet door webshops om klanten bewust te maken van de impact van hun koopgedrag. De aanbieder van gezonde en duurzame maaltijdboxen duwt de consument letterlijk de rekening van zijn koopgedrag onder de neus. Op de onlangs vernieuwde site zien klanten precies wat de impact van hun voedingskeuzes is op hun gezondheid en op het milieu. Zo ervaren ze zelf dat een maaltijd met bijvoorbeeld kalfsvlees zorgt voor een hoge uitstoot. Stroeken: ‘Dit moet af en toe kunnen, vinden wij, maar we willen klanten dan wel motiveren om dit te compenseren door bijvoorbeeld vaker een vegamaaltijd te kiezen. Daarom laten we op de digitale kassabon niet meer alleen de prijs van de maaltijden in euro’s zien, maar ook de “ware kosten” voor de gezondheid én het milieu.’

Maar puur de rekening presenteren van de uitstoot is niet genoeg, meent Stroeken. Webshops moeten voorkomen dat alle verantwoordelijkheid bij de consument wordt neergelegd. ‘Organisaties hebben zelf een grote verantwoordelijkheid voor het beperken van hun uitstoot van CO2 en zouden deze niet uit handen moeten geven. Daarnaast wordt er met een CO2-knop vaak alleen de uitstoot van Scope 1 en 2 gecompenseerd. Dit is de – vaak beperkte – directe uitstoot van de organisatie, zonder de uitstoot van de rest van de productie- en distributieketen.’

Harmen van der Meulen, eigenaar van online fietsenwinkel Futurumshop, laat een wat kritischer geluid horen als het over CO2-compensatie gaat. Volgens hem is het een goede eerste stap in de bewustwording, maar moeten we ervoor waken dat het een verkeerd beeld geeft van wat er écht moet gebeuren. ‘Dat is de daadwerkelijke CO2-uitstoot verminderen. De grote stappen zijn veel kostbaarder om te zetten. Als je overal maar de optie ziet om CO2 te compenseren, zou je kunnen gaan denken dat je lekker door kunt gaan met wat je doet, en af en toe een paar eurocent meer betalen. Dan wordt het consumentenperspectief vervormd en heeft het alleen maar een negatief effect.’ Bedrijven moeten dan ook vooral niet te gemakkelijk denken over de knop. ‘Bedrijven moeten de kartrekker zijn die zorgen dat de verduurzaming doorzet. Wij moeten bewustwording creëren bij de consument, waardoor de vraag naar een duurzame oplossing bij de consument sterker wordt en andere bedrijven aanhaken; zo krijg je het sneeuwbaleffect. Die bewustwording is heel belangrijk en krijg je niet door alleen een knop op je website te zetten.’

Aflatenhandel, zo noemen critici CO2-compensatie ook wel. Een term die Michiel Dicker, eigenaar van homewear webshop Pockies zeker kan begrijpen. ‘Je kunt immers beter proberen helemaal geen CO2 meer uit te stoten, in plaats van achteraf de boel te compenseren.’ Toch plaatste Pockies – net als Naïf – een compensatieknop op de website. Ook hij is er enthousiast over. ‘We doen met Pockies echt ons best om het bedrijf goed duurzaam te krijgen en we zien CO2-compensatie als een goede “extra”. Ik denk dat duurzaamheid een onderwerp is dat qua verantwoordelijkheid zowel bij het merk als bij de consument ligt. De meeste keuzes omtrent duurzaamheid liggen bij ons. Die nemen we door het gebruik van duurzame stoffen, verpakkingen en shipments. Maar we hopen door het aanbieden van deze knop ook bewustwording bij de consument te creëren.’