Wanneer gaat Nederland mobiel betalen?

Mobiel betalen komt in Nederland - op enkele pilots na - nog niet écht van de grond. Waarom is deze betaalmethode nog niet succesvol? Wie en wat is er voor nodig om het (inter)nationaal door te laten breken? Vóórdat we antwoord gegeven op deze vraag, is het van belang eerst de spelers en de vormen van mobiel betalen plus de pilots te beschrijven.

Tekst: Arwin Bisoen, Kimberley Cheong, Hans Frenk & Soeradj Sewgobindv (CapGemini)

Het mobiele 'ecosysteem' bestaat uit vier spelers: banken, telecomproviders, winkeliers en klanten. Een positieve businesscase (voor elke partij) is er nog niet. Er zijn wel eisen. Banken willen de betalingsgegevens van hun klanten niet vrijgeven aan andere partijen. Telecomproviders wensen niet dat andere partijen zich mengen in wat er op 'hun' mobiele telefoon staat. Winkeliers investeren slechts in bewezen betaalmethoden. Klanten vinden alleen een nieuwe betaalfunctie onvoldoende, vanwege het huidige gemak van pinnen en chippen, en wensen additionele mobiele diensten.

Naast deze vier partijen is de Trusted Service Manager (TSM) van belang, die als neutrale speler onafhankelijk is, maar wel het vertrouwen van alle partijen heeft. Hierdoor kunnen de vier spelers zich richten op hun kernactiviteiten.

Categorieën
Mobiel betalen kan worden ingedeeld naar moment en naar methode van betaling. Er zijn drie momenten van betaling mogelijk: vooraf (pay before), direct (pay now) en achteraf (pay later). Daarnaast zijn er twee methoden: betaling op afstand (mobile remote payments) en contactloos betalen binnen 20 cm (mobile proximity payments, centraal in dit artikel). 

Mobile remote payments
Remote payments worden op afstand verricht, via de (mobiele) telefoon of het internet. Klanten zijn steeds vaker bereid om via mobiel internet te winkelen. Met het mobieltje op zak kunnen ze impulsaankopen verrichten, bijvoorbeeld een cd aanschaffen bij een muziekevenement. Remote payments via internet gaan dikwijls via de pc. Maar gezien de ontwikkeling van mobiel internet en smartphones, is het inmiddels ook mogelijk via de mobiel.
Voor internet zijn al specifieke betaaldiensten ontwikkeld, onderverdeeld in bancaire (iDeal) en niet-bancaire diensten (zoals PayPal en Google Checkout). Omdat iDeal wint aan populariteit kan een mobiele variant zeer interessant zijn: meer omzet voor de webwinkeliers en banken. Hetzelfde geldt voor PayPal en Google Checkout. PayPal zal in Nederland de eerste zijn die haar dienst mobiel aanbiedt. Reden voor Google Checkout om de mobiele variant te introduceren, en voor iDeal om de ontwikkeling ervan te starten.

Mobile proximity payments
Er is een aantal pilots in Europa op het gebied van mobile proximity payments (door middel van NFC - Near Field Communication-technologie).
In de proef van Rabobank en C1000 was het belangrijk dat het mobiel betalen zoveel mogelijk gebruik maakte van de bestaande infrastructuur. Rabo Mobiel heeft daarnaast een pilot in samenwerking met Febo. Hierbij kunnen klanten kroketten uit de muur met de mobiele telefoon betalen. Rabo wil mobiel betalen verder breed gaan aanbieden in combinatie met online-portemonnee MiniTix.
Eind augustus 2007 startte het mobiele betaalinitiatief van Payter in Rotterdam. Payter biedt ook diensten als mobile ticketing, mobile marketing en smart postering (via buitenreclame) aan. Het doel van de proef is het testen van de technologie en het behalen van commerciële/marketingdoelstellingen. In de pilot van AH to go bij het AMC kunnen klanten betalen via een betaalpaal, die de met het mobieltje gescande boodschappen afleest. Daarvoor leggen klanten hun mobiel in een tray (schoteltje) en rekenen met hun pinpas af. Uniek in deze pilot is het gebruik van de mobiel als lezer van NFC-tags. 

Europese initiatieven
In 2007 startte in Frankrijk de omvangrijke pilot Payez Mobile, met zes grote banken, vier grote telecomproviders, MasterCard Worldwide en een chipleverancier. In deze proef staat interoperabiliteit centraal, wat betekent dat wordt gekeken naar de overdraagbaarheid (overstappen van bank of telecomprovider) van betaalapplicaties en de mogelijkheid van meerdere betaaloplossingen op één mobiel.

ING start samen met MasterCard in de tweede helft van dit jaar een pilot in Roemenië. De mobiele betaaloplossing is gebaseerd op Maestro Pay Pass en zal aan de consument in een 'prepaid-vorm' worden aangeboden. De focus van de pilot ligt op de ervaringen van consumenten en winkeliers. Naast de betaalfunctie zal ook een aantal value added services voor de winkelier worden getest. Resultaten van de pilot zullen door ING worden gebruikt ter voorbereiding op een mogelijke Europese uitrol van de mobiele oplossing.
Nederland kan deze twee voorbeelden nog niet met succes volgen. De neuzen van Nederlandse banken, telecomproviders en winkeliers staan onvoldoende dezelfde kant op. De adoptie van mobiel betalen wordt door het gebrek aan value added services, standaarden en samenwerking beperkt.

Value added services
Snelheid en gemak zijn niet voldoende om het verschil te maken voor deze betaalmethode. De mobiel biedt winkeliers volop extra mogelijkheden voor interactie, actualiteit en informatieverstrekking. Enkele voorbeelden:
- loyaliteitsprogramma, gericht op het stimuleren en belonen van koopgedrag;
- intelligente reclame, gebaseerd op klantvoorkeur;
- mobile coupons en
- location based services.

Een mobiel in combinatie met een betaalapplicatie stelt klanten in staat iets te bestellen dat net op een poster is gezien, door een code te sms'en. Winkeliers kunnen ook een coupon opsturen naar de mobiel op basis van de locatie van de klant. Smartposters kunnen informatie, zoals een filmtrailer of optie tot kaartaankoop, naar de telefoon verzenden als gebruikers deze bij de gemarkeerde plaats (=reader) houden. Klanten ontvangen dan een mobile ticket. Met als gevolg kortere wachtrijen, minder personeelskosten en extra managementinformatie. En met producten voorzien van tags kunnen mobiele bellers productinformatie aanvragen door de telefoon als scanner te gebruiken.

Aanbevelingen
Het is belangrijk dat alle participanten standaarden ontwikkelen. Vooral wanneer de adoptie van het product afhankelijk is van externe factoren, zoals het aantal acceptatiepunten. Banken, telecomproviders en winkeliers zijn huiverig om te investeren vanwege het ontbreken van standaarden op het gebied van beveiliging en businessmodellen.

Uiteindelijk is samenwerking de sleutel tot succes. Mobiel betalen slaagt alleen als de verschillende partijen de krachten bundelen. Dit zorgt voor betrokkenheid van elke partij op juist dát gebied waar zij sterk in is. Hierin blijft de bank verantwoordelijk voor de betaalapplicatie en biedt de winkelier de door telecomproviders gefaciliteerde value added services aan. Banken, telecomproviders en winkeliers moeten dus nauw samenwerken om het mobiel betalen te implementeren. De overtuiging heerst dat
de markt op den duur uitkomt op dit collaborative businessmodel.

De samenwerking verloopt nu nog stroef, omdat verschillende belangen een rol spelen. Hier ligt een rol voor de TSM. Zo kan de TSM de overstap tussen banken en telecomproviders verzorgen, de applicaties beheren en als single point of contact fungeren. Zal mobiel betalen in 2009 van de grond komen? Klanten zijn er in elk geval klaar voor!

Dit artikel verscheen eerder in Twinkle 6-2008