Mobiele bestsellers

De toekomst van het boek? In Japan maken ze zich geen zorgen. Romans verschijnen daar op de mobiele telefoon en scoren een miljoenenpubliek. Twinkle sprak met een schrijfster, een redacteur en een uitgever over interactie met lezers, populariteit onder jongeren en het ontdekken van een bestseller.

Tekst: Vincent Durivou

Een helderwitte vliegtuigstreep verdeelt de blauwe hemel in tweeën. Zo begint de Japanse roman 'De witte jersey - Mijn leraar en ik'. Het boek van schrijfster Rey werd al 39 miljoen keer gelezen en vorig jaar kreeg het een publieksprijs. Maar haar fans lazen het verhaal over de gedoemde liefde tussen een scholiere en haar leraar niet van papier. Ze volgden het op de schermpjes van hun mobiele telefoons. En ze hoefden er geen yen voor te betalen.

Solide plek
De 'mobiele roman' - gelezen én geschreven op de gsm - is definitief doorgebroken. De eerste, ook van Japanse origine, verscheen in 2003. Inmiddels heeft het mobiele boek een solide plek verworven in het literaire landschap van Japan. In de boekentoptien van Nippan, de grootste boekdistributeur in het land, stonden vorig jaar vijf gedrukte boeken die eerder op mobiele websites verschenen. De topdrie bestond zelfs alleen uit voormalige mobiele romans. Boekredacteur Chikara Ozaki van uitgever Starts Publishing kijkt er niet van op. 'De schrijvers zijn jong en hun stijl is simpel', zegt hij. 'Dat spreekt jongeren aan. Ook als ze hiervoor niet graag een boek lazen.'

Nieuwe tijden

Starts stond met drie boeken in de toptien. De uitgever vertegenwoordigt twintig auteurs van boeken die ooit als mobiele roman begonnen en beheert 'Wild Strawberry', een populaire gsm-website waar schrijvers hun proza plaatsen en lezers de verhalen volgen. Op dit moment werken tienduizenden auteurs er aan een boek. De site is dan ook vooral een kweekvijver, zegt pr-manager Takeharu Sekine van Starts. 'We volgen beginnende schrijvers in hun ontwikkeling en speuren naar goede manuscripten om in gedrukte vorm uit te geven.'

De combinatie van mobiele telefoon en internet is volgens schrijfster Rey de sleutel tot het succes. 'Een mobiele roman is geen afgerond verhaal', legt ze uit. 'Lezers kijken elke dag op hun gsm'etjes hoe het zich ontwikkelt en reageren via de schrijversblogs en forums van de site op recente aanvullingen. Op basis daarvan past een schrijver het verhaal soms aan. Zo krijgen lezers het gevoel dat ze er zelf een rol in spelen en wordt de roman een deel van hun dagelijkse leven.'

Dankzij diezelfde interactie op mobiele boekensites zijn voor uitgevers nieuwe tijden aangebroken, meent pr-manager Sekine. 'Voordat we 'Wild Strawberry' hadden, bepaalden onze boekredacteuren of een manuscript werd uitgegeven. We waren sterk afhankelijk van hun beoordelingsvermogen. Nu kijken we eerst hoeveel reacties de mobiele versie van een roman krijgt en wat lezers ervan vinden. Zo schatten we in of een boek kansrijk is.'

Geld verdienen

Rijk worden van 'Wild Strawberry' is niet het eerste doel van de uitgever. De site is zowel voor lezers als voor schrijvers gratis toegankelijk, zegt Sekine. 'Maar publicatie van een roman op de website geeft ons het exclusieve recht om het boek eventueel ook te drukken en verspreiden. En van de verkoop van papieren boeken moeten we het hebben.' Het boek 'De witte jersey - Mijn leraar en ik' van schrijfster Rey verscheen in januari in gedrukte vorm. In juni waren er al meer dan 130.000 van verkocht, ongetwijfeld met dank aan het interactieve karakter. Elke roman heeft op de site zijn eigen forum. Daar reageren lezers op het boek en bediscussiëren ze het met elkaar. Op die manier ontstaat rond een mobiel boek een community van trouwe fans die het enthousiasme voor een uiteindelijke gedrukte versie flink kan opstuwen. 'Wild Strawberry' mag dan niet in de eerste plaats een verdiensite zijn, Starts laat de commerciële kansen niet helemaal onbenut. De uitgever kondigde op de site al langer zijn eigen boeken aan, maar vorige week verschenen ook de eerste banners van derden. Sekine: 'De meeste lezers zijn middelbare scholieren dus leent de site zich ook uitstekend voor de promotie van bijvoorbeeld onderwijsinstellingen en aanbieders van mobiele diensten.'

Mond-tot-oor

Promotie van de mobiele boekensite zelf is, zoals gebruikelijk in Japan, vooral een kwestie van fluistercampagnes. Starts kondigde de opening van 'Wild Strawberry' aan met een tv-commercial. Daarna liet de uitgever het over aan de eerste bezoekers van de site. Die schreven over hun ervaringen op grote internetgemeenschappen als Mixi en Gree en vanaf dat moment verspreidde de naam van de site zich als een lopend vuurtje. 'Verder adverteren we in de gedrukte versies van onze mobiele romans', vertelt Sekine. 'We steken flyers in met inlogcodes die kopers van een boek exclusieve toegang geven tot afgeschermde pagina's van de site. De ene keer vinden ze daar aanvullende verhaallijnen, de andere keer bieden we een overzicht van nieuwe romans die nog niet voor het grote publiek beschikbaar zijn.' Op die manier schroeft Starts het sitebezoek op, zegt Sekine, die overigens geen aantallen noemt.

Verval

Niet iedereen is te spreken over de mobiele roman. Critici zien er het verval van de Japanse literatuur in en wijzen op het lage literaire gehalte van de boeken. Redacteur Ozaki begrijpt waarop ze doelen. 'Zinnen zijn bijna altijd kort en eenvoudig', legt hij uit. 'Beschrijvingen zie je vrijwel nooit. En de meeste mobiele romans zijn geschreven in de ik-vorm, alsof je een dagboek leest.' Voor Japanners komt daar een belangrijk verschil bij. Romans op de gsm lezen niet van boven naar beneden, maar van links naar rechts - een breuk met de traditie.

Het mobieltje haalt straks de computer in

Wegdromen met een mobiele roman - voor Japanners is dat helemaal niet vreemd. Het mobieltje is voor hen veel meer dan een telefoontoestel. Al in 2006 gebruikte ruim 50 procent van de Japanse gsm-bezitters het om te internetten en e-mailen. Het lijkt er sterk op dat de mobiele telefoon daarmee de pc voorbij zal streven. In hetzelfde onderzoek zei 30 procent van de respondenten meer te mailen met de mobiele telefoon dan met de pc, terwijl 4 procent de computer als correspondentiemiddel al helemaal aan de kant had geschoven. En in de periode april-juni 2007 daalde de verkoop van lap- en desktops in Japan voor het vijfde kwartaal op rij.

Dit artikel verscheen eerder in Twinkle 08-2008