Dronebezorging in vogelvlucht

Pakketten bezorgen via drones is al lang niet nieuw meer. Amazon en Walmart bezorgen in Amerika al enige tijd pakketten met onbemande voertuigen en het Verenigd Koninkrijk krijgt binnenkort een heuse dronesnelweg. Hoewel er ook in Nederland al testen zijn gedaan met drones, lijkt het hier toch nog een ver-van-ons-bed-show. Hoeveel potentie hebben drones werkelijk in ons land?

We kunnen ons allemaal een voorstelling maken van hoe dronebezorging eruit zou zien als dit een gangbare verzendoptie zou worden. Duizenden drones op weg naar hun bestemming, zoemend als een groep bijen net boven onze hoofden. Onder elke drone hangt een pakketje: bij de een is het een klein doosje, een andere vervoert een warme pizza. Af en toe slaat er een drone af, of landt hij bij iemand in de voortuin. Hoe realistisch is dit toekomstbeeld? Belanden we binnen een paar jaar echt in zo’n futuristisch filmscenario of zal het zo’n vaart niet lopen (of vliegen)?

Om maar met de deur in huis te vallen: Nederland staat niet bovenaan de lijst met landen met veel drone-potentie. Dat beaamt Jorin Aardoom, manager data & innovatie bij DPD. ‘Bij DPD testen we wereldwijd met verschillende verzendoplossingen, zo ook met drones. Wij kwamen er al snel achter dat een land met veel eilanden of bergen wat meer gevoelig is voor dronebezorging dan een land dat erg is samengepakt, zoals Nederland.’ Het Nederlandse hoofdkantoor van DPD zit op enkele kilometers afstand van vliegbasis Eindhoven. ‘Hier mogen we dus al niet vliegen met drones. Nederland is zo klein dat, als je een kilometer of vijftig verder reist voor een dronetest, je alweer in de straal van een volgende vliegbasis zit. Daarom doen we de meeste van onze dronetesten als DPD Group in andere landen, bijvoorbeeld Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk.’ Ook René de Koster, professor logistics en operations management bij onder andere Erasmus University, ziet vooral potentie in andere landen. ‘Het is begrijpelijk dat Amazon en Walmart in Amerika al verder zijn met dronebezorging. De Verenigde Staten hebben veel afgelegen locaties waar je op deze manier makkelijker pakketten kunt afleveren. In Nederland zijn niet zoveel dunbevolkte gebieden. De last mile is bij ons vrij kort, bijna alles zit wel in de buurt van een hub-locatie. De opportunity in ons land is er wat minder.’

Maaltijdbezorgers

Hoewel ons land misschien niet de eerste keus is voor dronebezorging, werden er in de afgelopen jaren wel verschillende testen uitgevoerd, voornamelijk door maaltijdbezorgers. Zowel Thuisbezorgd.nl als Domino’s deden een proef met dronebezorging. Laatstgenoemde testte in 2020 een drone op het strand van Zandvoort. ‘Die liet zien dat het nu al heel goed mogelijk is om met een drone te bezorgen’, begint Marianne Kemps, head of corporate communications bij Domino’s. ‘We hadden voorafgaand aan deze proef al diverse testvluchten gedaan op Twente Airport. We wisten dus al dat het kon, maar hadden dit nog niet toegepast in de publieke ruimte. Het strand van Zandvoort was daarom een uitgelezen kans om te laten zien welke mogelijkheden een drone biedt om het bezorgen van maaltijden gemakkelijker te maken. Soms moet je ook eerst dingen doen en laten zien om mensen, maar ook overheden, te laten wennen aan toekomstige mogelijkheden van bezorging.’

In 2021 deed ook Thuisbezorgd.nl een proef met dronebezorging, zij kozen Amsterdam als proeftuin. Dutch Drone Delta ondersteunde de maaltijdbezorging bij de proef, AirHub verzorgde daarbij het inhoudelijke projectmanagement. ‘Voorafgaand aan de vlucht krijg je te maken met verschillende zaken’, vertelt Toby Enzerink, drone consultant bij AirHub. ‘Zo moet een vergunning worden geregeld, afstemming met de luchtverkeersleiding, maar ook met lokale instanties zoals de gemeente. Om de vlucht mogelijk te maken hebben we met alle partijen afstemming gezocht, zodat we veilig en legaal konden vliegen boven het IJ in Amsterdam.’ De test ging heel goed, aldus de drone consultant. ‘We hebben diverse zaken onderzocht, in samenwerking met verschillende partijen. Daaruit bleek onder andere dat het merendeel van de voorbijgangers de drone niet had opgemerkt. De meeste van de respondenten van het belevingsonderzoek staan neutraal of positief tegenover de inzet van drones ten behoeve van maaltijd- en pakketbezorging. De belangrijkste aandachtspunten zijn daarbij veiligheid en geluidsoverlast.’

Beperkte capaciteit

De omgeving is dus belangrijk voor dronebezorging, daarnaast is ook capaciteit een belangrijke afweging. De Koster: ‘Het aantal pakketten dat jaarlijks in Nederland wordt bezorgd loopt in de honderden miljoenen, terwijl een drone maar één pakketje per vlucht kan meenemen. Dat worden dan wel enorm veel dronevluchten.’ Aardoom is het daarmee eens: ‘Wij verwerken ongeveer twee miljard pakjes per jaar, dat zijn wel heel veel drones. Het moet ook betaalbaar zijn; als we iets online bestellen en de bezorging is duurder dan het product, voelt dat niet goed. Voor ons is de belangrijkste afweging of het veilig en duurzaam is. Drones staan daarbij zeker op de lijst van opties, maar dat is per land en product wel verschillend.’ Enzerink beaamt de gewichtslimiet, maar ziet ook dat de dronewereld zich razendsnel ontwikkelt. ‘Bij een testproject van ons in Zweden was de gewichtslimiet 2 kilogram. De techniek vordert echter wel snel, waardoor er ook al drones operationeel zijn die grotere volumes en ook meerdere pakketten tegelijkertijd kunnen vervoeren. Per geval zal gekeken moeten worden welk type drone het meest geschikt is voor het product, het landschap en ook de infrastructuur, zoals 4G of 5G connectiviteit voor de aansturing.’

Prijsschieten

Een ander pijnpunt dat we zeker niet onbenoemd kunnen laten is het veiligheidsaspect bij dronevluchten. Dan gaat het zowel om veiligheid van weggebruikers als de beveiliging van spullen. Aardoom: ‘Toen Amazon zijn dronetest in Amerika aankondigde, was de eerste reactie van Amerikanen: “Dan kunnen we mooi prijsschieten.” Met een pistool een drone naar beneden schieten, waardoor er een PlayStation uit de lucht komt vallen. Daar schrok Amazon uiteraard enorm van. Maar het zijn wel zaken waar je over na moet denken. Er zijn bij dronebezorging nu eenmaal meer risico’s dan op de weg. Wanneer een drone naar beneden valt, waar landt hij dan? De safety staat bij ons bovenaan, dus ook qua producten moet je je boerenverstand gebruiken. Geen scherpe voorwerpen, geen gevaarlijke voorwerpen, niets dat instabiel of super zwaar is. Daarnaast is het belangrijk dat een drone automatisch rustig landt als zijn batterij leeg is. Ook is het goed om na te denken wat je zelf wel of niet zou willen als consument. Ik zou het bijvoorbeeld niet fijn vinden als een drone op ooghoogte langskomt.’ Ook bij de dronetest van Domino’s was veiligheid één van de belangrijkste aandachtspunten, zo vertelt Kemps: ‘Ter voorbereiding op bezorging op het strand, hebben we een route uitgestippeld van de winkel naar de landingsplaats op het strand. Om veiligheidsredenen hebben we de landingsplaats ook duidelijk gemarkeerd. De drone werd op de grond aangestuurd door gekwalificeerde mensen, die ervaring en de juiste papieren voor het bedienen van een drone hadden.’

Autonoom vliegen

Juridisch gezien heeft het gehele drone-plaatje ook nog wel wat haken en ogen. Er komen veel verschillende aspecten bij kijken, waaronder luchtverkeer en de AVG-wet wanneer er gebruikgemaakt wordt van camera’s. Volgens Enzerink van AirHub zit de juridische problematiek ook in de autonomie van een drone. ‘Juridisch gezien is de grootste uitdaging buiten het zicht van de piloot vliegen. Piloten moeten nu de drone nog in het zicht houden, zelf of met behulp van een waarnemer. Daarnaast mogen er niet meerdere drones aangestuurd worden onder verantwoording van één piloot. De wetgeving, maar ook techniek, is daar nog niet klaar voor. Ik verwacht in de komende vijf jaar wel grote stappen op dit gebied. Zo is AirHub druk bezig een autonoom drone operations center te ontwikkelen waarmee tientallen drones gelijktijdig aangestuurd kunnen worden vanuit één commandocentrum. Met dergelijke technische en juridische ontwikkelingen kan het efficiënt inzetten van drones op grote schaal gaan werken.’

Robots

De ontwikkeling van dronebezorging loopt bijna parallel aan een andere vorm van autonome bezorging: door robots. Het idee is vrijwel hetzelfde, alleen gaat de één over de weg en de ander door de lucht. De Koster ziet wel potentie in robotbezorging: ‘Dat is wat simpeler, je hebt daarbij niet te maken met privacy en veiligheid speelt minder een rol. Je kunt de robot op een acceptabele snelheid op de stoep laten rijden. Ik denk wel dat dit vooral goed werkt op afgeschermde terreinen zoals een campus. Daar buiten hangt het sterk af van de infrastructuur van de weg, er is natuurlijk een risico dat men een robot aanrijdt of dat de robot wordt beschadigd of gestolen.’ Domino’s test momenteel met zo’n bezorgrobot in Duitsland, legt Kemps uit: ‘De robot die momenteel op de stoepen rijdt in Berlijn, is de eerste bezorgrobot die een officiële vergunning heeft gekregen om in de openbare ruimte van Berlijn te mogen rijden. Een robot kun je heel goed binnen een straal van één kilometer inzetten. Door middel van mapping leert een robot bovendien snel. Hij kan hierdoor zelfstandig de weg op, zonder menselijke begeleiding.’ Vergelijkend met dronebezorging ziet Kemps voordelen bij beide oplossingen: ‘Drones zijn ideaal voor de afgelegen gebieden, dus je zet beide voertuigen anders in. Verder zijn robots qua wetgeving wat gemakkelijker en maken drones weer wat meer geluid dan een robot.’

SRV-wagen

Op welke manier zou autonome bezorging in Nederland de meeste potentie hebben? De Koster ziet dat op een manier die vergelijkbaar is aan de SRV-wagen van vroeger (voor de jongeren onder ons: een supermarkt op wielen). ‘Ik zie wel gebeuren dat een busje volgeladen met drones of robots naar het begin van een straat rijdt. Vervolgens kunnen de autonome bezorgers het laatste stukje afleggen. Dat bespaart tijd en kosten, een bezorgbus zou bijvoorbeeld in die tijd ook pakketjes kunnen afleveren in een andere straat. Mercedes is al begonnen met zo’n concept en heeft een bus ontwikkeld waar robots in- en uit kunnen rijden.’ Aardoom van DPD moet nog zien of het echt zo ver komt in Nederland: ‘Het kan letterlijk twee kanten op gaan. Ik zou de laatste zijn die zegt dat dronebezorging niet gaat gebeuren in Nederland. Wel zijn er echt praktische punten die nog moeten worden opgepakt. Voor ons is het nu eerst belangrijk om de wereld een stukje mooier te maken met groene initiatieven. We zijn altijd op zoek naar nieuwere, betere, groenere of snellere manieren om een pakket te bezorgen. In onze overwegingen nemen we ook drones en autonoom rijdende voertuigen mee.’ Kemps ziet voor Domino’s zeker mogelijkheden: ‘We verwachten dat we qua wet- en regelgeving nog wel een jaar of tien nodig hebben. Dronebezorging is niet overal geschikt, maar voor afgelegen plekken – op het platteland bijvoorbeeld – kan een drone wel gemakkelijk en relatief snel een maaltijd bezorgen in je achtertuin.’

Drones met prioriteit
Dat drones een uitkomst kunnen bieden staat buiten kijf. Buiten pakket- en maaltijdbezorging worden de kleine helikopters ook al ingezet voor medische- en levensreddende situaties. Enkele mooie voorbeelden op een rijtje.
- De ANWB wil drones gaan inzetten om bloed en medicatie tussen ziekenhuizen te vervoeren. Ruim vier jaar geleden begon de ANWB, in samenwerking met onder andere PostNL, KPN en dronefabrikant Avy, testvluchten uit te voeren met medische drones. Uiteindelijk wil de ANWB een landelijk dronenetwerk opzetten.
- In Ghana werden vorig jaar drones gebruikt om covid-19 vaccinaties te vervoeren naar afgelegen locaties in het land. Daardoor kon de bevolking sneller worden gevaccineerd.
- Begin 2022 hielp een drone in Zweden om het leven te redden van een 71-jarige man met een hartstilstand. De drone leverde een draagbare AED af aan de arts die de man hielp. Daardoor kon de defibrillatie beginnen voordat er een ambulance arriveerde.
- In Valencia werd in juli van dit jaar het leven gered van een 14-jarige jongen door de drone van de reddingsdienst. Een reddingsvest kon via de drone gemakkelijk naar de jongen gestuurd worden, waarna hij lang genoeg boven water kon blijven tot de reddingswerkers hem konden helpen.
Bronnen: NOS Jeugdjournaal, RTL Nieuws, France24, BBC