Next day kosteloos bezorgen wordt al heel normaal gevonden. De lonen van bezorgers blijven dalen. In e-commerce maken distributiekosten een race to the bottom door. Met als gevolg de enorme turbulentie rond PostNL, met stakingen, rechtszaken en maatschappelijk debat afgelopen jaar. Wat kunnen we leren van het buitenland?
Tekst: Peter Olsthoorn
Webwinkels zijn 5 tot 10 procent van hun omzet kwijt aan bezorging en logistiek. In 2014 betekende dat 500 miljoen euro bij 7 miljard euro aan bestelde producten. Logistieke kosten zijn vaak onzichtbaar. Bezorgkosten zijn ook niet altijd even transparant. Marktwerking zorgt ervoor dat de lonen van pakketbezorgers blijven dalen.
De grote bezorgers zijn DHL, DPD, FedEx, GLS, PostNL, TNT en UPS. Vergelijking van hun tarieven is schier onmogelijk door verschillende categorieën in gewicht, maat, service, verzekering en afhaalpunten.
Zzp’ers
PostNL zet de toon in de markt, gezien zijn grootste netwerk. Hoeveel betaalt deze organisatie zijn bezorgers voor aflevering? PostNL geeft die informatie niet vrij, maar tarieven zijn onder meer afhankelijk van de wijk waarin bezorgd moet worden. Uit een vonnis van 6 maart 2015 in een rechtszaak tegen PostNL - over of een besteller een arbeidsovereenkomst heeft - blijkt dat een bezorger eind 2010 € 1,32 kreeg per succesvolle stop in één wijk, in 2012 werd dat € 1,20 voor een stop in Amsterdam-West met drie wijken.
PostNL kreeg een negatief imago door massale aandacht voor belabberde omstandigheden van bezorgers. Uiteindelijk zag het bedrijf zich genoodzaakt bezorgers een vast contract aan te bieden. Kwamen zzp’ers vervolgens massaal in dienst? Geenszins, volgens Toon van Dun van de Bond van PostPersoneel (BVPP): ‘Ik schat slechts een kwart van hen.’ Dit bevestigt Maurice Jacobs, voorzitter van SubcoPartners, de bond van zelfstandige bezorgers zonder en met personeel (zmp’ers): ‘Veel subcontractors kwamen niet in aanmerking voor een vast dienstverband, zo kregen ze van PostNL te horen.’
Dankzij een - aanvankelijk geheime - overeenkomst met de Belastingdienst kan PostNL als enige werken met zzp’ers die niet aan de fiscale voorwaarden voldoen. Jacobs: ‘Dat is concurrentievervalsing. Dat kan nooit lang duren, dus je ziet nu ook andere vervoerders die behalve met zmp’ers stiekem ook met zzp’ers werken.’
Van Dun zegt dat een werknemer bij PostNL in schaal 3 goed is voor 25 euro per uur bruto. Hij noemt een aantal stops per dag van 150 tot 160, zo’n twintig per uur. Volgens Jacobs zijn het er aanzienlijk meer: ‘Ik heb net gekeken in Den Bosch en bezorgers gaan daar met gemiddeld tweehonderd stops de deur uit. Dan moet je toch elke twee tot drie minuten een stop maken en de ontvanger thuis treffen.’
Volgens Jacobs was het uitgangspunt minimaal 25 euro per uur per bezorger. ‘Het komt eerder uit op 20 euro, want er worden veel meer uren gemaakt dan de theorie veronderstelt.’
Sluitpost
Distributie is letterlijk en figuurlijk een sluitpost. Britse supermarktketens verliezen jaarlijks circa 418 miljoen euro op de bezorging van online bestellingen, zo berekende bureau Kurt Salmon; dat betekent vier tot zes euro per bestelling. Volgens Dan Murphy, onderzoeksleider bij het bureau, moeten webwinkels hun bezorgkosten apart doorberekenen: ‘Alleen met een robuust, transparant financieel model voor de lange termijn zullen winkels het volhouden.’ Hij wil consumenten opvoeden. ‘De klant moet weten wat het jou als winkel kost: op donderdagmorgen in een dorp bij het distributiecentrum is dat € 2,80, maar op vrijdag om zes uur in het centrum van Londen is dat 35 euro.’ Maar dat bedrag wordt niet aan de klant doorberekend.
In Nederland bezorgt Picnic gratis boodschappen. Murphy: ‘Het is waanzin. Ik wens ze veel geluk. In Engeland had je Ocado als pure websupermarkt. Ocado bezorgt nu enkel nog gratis bij meer dan 105 euro, anders kost bezorging tussen de 5 en 10 euro.’
Uitbuiter
De race to the bottom in bezorgkosten ging gepaard met een klachtenregen bij webwinkels over de slechte kwaliteit van de bezorging. In Groot-Brittannië ging City Link met de Kerst van 2014 bankroet. 2.700 man zonder werk, van wie veel zelfstandigen. City Link bood rijders een leasewagen voor 9.000 euro per jaar, € 2,30 per zending en een cursus, Getting to 100 drops a day. Zo was een inkomen van jaarlijks 60.000 euro bruto haalbaar. Daarvoor moesten de bezorgers dan per jaar 365 dagen met ten minste 103 afleveringen scoren.
Investeerder Better Capital verloor het bedrijf en werd links en rechts weggezet als notoire uitbuiter. Murphy: ‘Je kunt je gezin niet onderhouden als je voor dat bedrag een inkomen bij elkaar moet halen met een dure wagen en benzine. Het is de categorie spijkerbroek voor 5 euro. Wie heeft die spijkerbroek gemaakt? Precies, kinderarbeid. De samenleving komt in verzet.’
Vraag en aanbod
Zou het? Jacobs van SubcoPartners hoopt het: ‘PostNL zou dit verhaal moeten oppakken, maar de directie begrijpt er niets van en is vooral bang voor aandeelhouders.’ Maar hij erkent de marktwerking: ‘Zo lang in deze economie het aanbod aan bezorgers die graag een minimaal loon willen verdienen zo groot is, richt de vraag zich daarnaar. Velen zijn niet echt ondernemer en velen kunnen niet onderhandelen.’ Dus blijven tarieven dalen. Was een jaar geleden een bedrag van € 1,20 tot € 1,40 per stop nog normaal, het gaat verder omlaag. Netto resteert er nog minder als gevolg van ‘niet thuis’.
Murphy erkent die wetten van vraag en aanbod, maar ziet toch de wal het schip keren, zoals bij City Link. ‘Uit jarenlang onderzoek van Zeynep Ton van MIT Sloan School of Management, blijken te lage lonen desastreus uit te pakken voor productiviteit en vooral voor klanttevredenheid. Pakketbezorging is daar bij uitstek een voorbeeld van.’ De Spaanse supermarktketen Mercadona verhoogde lonen en bezorgkosten; de service verbeterde en de klandizie groeit met sprongen.
Ondertussen noteerde de Inspectie SZW dat in Nederland bezorgende zzp’ers 50 tot 60 uur per week maken, en zag bij alle grote pakketdiensten ‘tekortkomingen’. Minister Asscher wilde zelfstandigen onder wettelijke verplichtingen brengen, maar dat ging (nog) niet door. Vakbond FNV pleit voor minimum beloningen per uur en per stop, met als doel uitbuiting een halt toe te roepen. Zzp’ers moeten zich nu vaak tevreden stellen met 1.500 euro netto per maand, net boven het minimumloon.
Murphy verwacht ‘hulp’ van de maatschappelijk betrokken consument. Zou het echt? De meeste bezorgers zijn vriendelijk, maar enorm gehaast. Krabbel zetten en wegwezen …
____________________
Alternatieve netwerken
Innovatie verandert de bezorgmarkt. Hogere volumes maken dichtere netwerken mogelijk en leiden tot avond- en zondagsbezorging. Modellen veranderen ook: zo vernieuwde Picnic de logistiek voor boodschappenbezorging; het brengt boodschappen gratis thuis met elektrische busjes - vaste routes en tijden - en belooft daarbij de laagste prijzen. HalloBezorger is een nieuw initiatief met lokale netwerken van fietskoeriers. Het levert een bestelling, gedaan in lokale winkels, binnen één uur thuis voor € 3,99 per zending. Het bezorgt ook maaltijden en is daarmee tevens een concurrent voor Thuisbezorgd.nl.
De dienst UberEats - in opkomst in de VS - bezorgt naast restaurantmaaltijden ook pakjes thuis.Dergelijke initiatieven impliceren nieuwe tarievenoorlogen. Zelfstandige bezorgers proberen dat te voorkomen door te gaan samenwerken, bijvoorbeeld in bezorgnetwerk Collect & Deliver. Distribueren tegen lage kosten en same day delivery zijn daarin van belang. De vraag is of er plek is voor al die netwerken.
____________________
Bezorgen door Bol.com
Bol.com bezorgt sinds 2012 gratis bij bestellingen met meer dan 20 euro waarde. ‘We wilden de drempel tot meer online bestellingen wegnemen. Dat is gelukt. Next day kosteloos is de norm geworden voor consumenten’, aldus Daniel Ropers, algemeen directeur van Bol.com. Hij werkt binnen Ahold nauw samen met Albert Heijn. Sinds juni betaalt een Bol.com-klant 2 euro voor dezelfde dag ophalen bij een AH-filiaal. ‘Dat is mogelijk dankzij het AH-winkelnetwerk en een centraal magazijn met ruim 200.000 artikelen.’ Er moet nu nog geld bij, maar ‘op termijn kan die 2 euro kostendekkend zijn. In totaal wordt nu al 5 tot 10 procent van de zendingen opgehaald.’
Bol.com werkt met PostNL, met Dynalogic voor grote artikelen, en met DHL pakketzegels voor onderlinge leveringen tussen consumenten. ‘Bij de stakingen van zzp’ers had Ropers direct contact met PostNL-ceo Herna Verhagen. ‘De bonden zochten maximale aandacht voor hun standpunt en kaartten ook via Bol.com hun probleem aan. We hebben ze uitgenodigd, ons laten voorlichten en dat besproken met PostNL. We zijn blij dat er beweging in de discussie zit.’ Ropers wil namelijk geen down the drain-beloningen: ‘Dat leidt tot afraffelen, over de heg gooien van zendingen, tot slechte kwaliteit. Daar zouden onze klanten last van krijgen.’
Bij een ‘voller netwerk’ als gevolg van de aanhoudende groei wil Bol.com tariefsverlagingen van PostNL. De kosten dalen dan immers door het toegenomen volume.
____________________
Dit artikel verscheen in Twinkle 1-2016.
Lees ook: PostNL verliest rechtszaken van subcontractors (22 december 2015)
ik zou liever zeggen " de zogenaamde distributie bedrijven laten de markt dicteren" met als gevolg verslechterende kwaliteit en de ontvangende klant waar het eigenlijk om gaat, de dupe.