Voeding als riskante koopwaar: Europese claimsverordening

Sinds eind 2012 geldt de Europese claimsverordening, die de gezondheidsclaims voor voeding regelt. Het gebruik van willekeurige gezondheidsclaims op voeding en voedingssupplementen is daarmee riskant geworden. Maar dit geldt helemaal voor medische claims. Hoe zit dit en welke risico's loopt u als webshophouder?

Tekst: Toine de Graaf

Een gezondheidsclaim `stelt, wekt de indruk of impliceert dat er een verband bestaat tussen een levensmiddelencategorie, een levensmiddel of een bestanddeel daarvan en de gezondheid', aldus de definitie. Een voorbeeld is: `Vitamine C draagt bij tot de normale werking van het immuunsysteem'. Dit is één van de ruim tweehonderd gezondheidsclaims die de EU heeft toegewezen in het kader van de claimsverordening. Deze claim, of een toegestane alternatieve voorbeeldbewoording (zoals: `Vitamine C ondersteunt het immuunsysteem'), mag voortaan worden ingezet bij de verkoop van een voedingsmiddel of supplement dat een voorgeschreven minimale hoeveelheid vitamine C bevat. De EU heeft overigens duizenden door fabrikanten ingediende gezondheidsclaims afgewezen.

Sinds 14 december 2012 dient de NVWA (Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit) de Europese claimsverordening te handhaven. De komst van deze verordening lijkt weinig te veranderen aan het al jarenlang geldende verbod op medische claims. Een voorbeeld hiervan is: `Vitamine C helpt bij verkoudheid'. Bij een medische claim gaat het om `een bewering waarin gesteld of gesuggereerd wordt dat een product ziekten bij de mens kan voorkomen, behandelen of genezen'. Met het verbod hierop wil de wetgever de consument beschermen tegen onvoldoende werkzame geneesmiddelen en voorkomen dat dergelijke producten in plaats van adequate middelen worden gebruikt. Dit verbod is opgenomen in de Warenwet én de Geneesmiddelenwet.

Opschaling
Toch verandert er wel íets rond medische claims door de komst van de EU-claimsverordening. Gebruik van een medische claim is immers een grovere schending dan gebruik van een onterechte gezondheidsclaim. Medische claims dreigen door de claimsverordening meer aandacht te krijgen. In die zin lijkt sprake van een opschaling.

Het is illustratief dat de NVWA in de eerste vier maanden van dit jaar wél waarschuwingen en boetes heeft uitgedeeld voor medische claims, maar níet voor overtreding van de Europese claimsverordening (lees: gebruik van onterechte gezondheidsclaims). Het lijkt dus zaak om als webshophouder weg te blijven van medische claims. Maar dit is nog niet zo eenvoudig. Zo kan een toegestane gezondheidsclaim verdraaid veel lijken op een verboden medische claim. Een voorbeeld is de `vermoeidheidsclaim'. Over een aantal voedingsstoffen, waaronder magnesium en vitamine B12, mag worden beweerd dat ze helpen bij vermoeidheid (toegestane voorbeeldbewoording). Maar het is verboden om te melden dat ze vermoeidheid bestrijden, omdat dit te veel lijkt op het behandelen van een probleem (= medische claim).

De `Database Voorbeeldbewoordingen Gezondheidsclaims', die is te vinden op de website van zelfreguleringsorgaan KOAG/KAG onder het kopje `Gezondheidsclaims dec. 2012' (Koagkag.nl), is in dit opzicht een informatief document. Maar het blijft hoe dan ook lastige materie, ervoer bijvoorbeeld de eigenaar van Heelbewust.com. Na 348 uren correctiewerk kreeg hij uiteindelijk toch een NVWA-boete aangezegd van 30.900 euro wegens overtreding van de Geneesmiddelenwet.

'Geshockeerd'
Talloze webshops volharden in het gebruik van medische claims bij de verkoop van voedingssupplementen of specifieke voedingsmiddelen. `Veel mensen met diabetes merken dat ze hun bloedsuikerspiegel goed onder controle kunnen houden met x', meldt bijvoorbeeld één van de vele sites. Een telefoontje naar de webshophouder leert dat die zich er niet van bewust is met deze medische claim een forse boete te riskeren. `Ik ben geshockeerd', luidt haar authentieke reactie.

Een webshophouder die geen enkel risico wil lopen, kan de hulp inroepen van KOAG/KAG. Wie al zijn uitingen eerst voorlegt aan KOAG/KAG voor zogenaamde clearance, wordt door de NVWA `met rust gelaten'. Woorden die letterlijk werden uitgesproken door de NVWA-programmamanager tijdens een bijeenkomst in Huizen, waar eind 2012 onder meer de database met voorbeeldbewoordingen werd gepresenteerd. Mocht de NVWA later tóch een onvolkomenheid vinden in een `geclearde' uiting, dan vervoegt de overheid zich niet bij de afzender maar bij KOAG/KAG.

Hoe gaat clearance in zijn werk? Twijfelt een firma of (web)winkelier aan de rechtmatigheid van zijn website, dan kan clearance worden aangevraagd bij KOAG/KAG voor 360 euro voor twee pagina's A4. Voor elke extra pagina komt daar 108 euro bovenop. Naar verluidt is men dan uit de zorgen, wat uiteraard maar de vraag is omdat een website een dynamisch medium is. KOAG/KAG probeert dit overigens te ondervangen met een compliance-formulier.

Elders 'parkeren'
Vooralsnog varen veel webshophouders op eigen kompas. Webshops die aan `de keukentafel' zijn bedacht, lijken de meeste risico's te lopen omdat de houders vaak niet beseffen dat ze opereren binnen de reikwijdte van de Geneesmiddelenwet. Slimmere spelers in de markt `parkeren' hun medische informatie elders. Een voorbeeld is Allesvanvitals.nl, dat onder de knop `links' verwijst naar Orthokennis.nl waar veel medische informatie is te vinden over allerlei voedingsstoffen. Het is onduidelijk hoe riskant dit is. Saskia Geurts, directeur van Natuur- & gezondheidsProducten Nederland (NPN), vindt deze manoeuvre echter acceptabel. Tegelijk waarschuwt ze voor de visie van de NVWA. `Die redeneert vanuit de andere kant', zegt Geurts. `De NVWA stelt zich op het standpunt dat de consument geen medische claims mag vinden op of via een site van een producent of verkoper. Omdat het altijd de bedoeling is dat dit afstraalt op het product. Dat is hun redenering. Maar ik vind dat te ver gaan.'

Gewone winkels
Geurts krijgt bijval van directeur Janine Galjaard van KOAG/KAG: `Voor ons staat het begrip “afstand' centraal. Hoeveel moeite moet de consument doen en hoe rechtstreeks wordt hij ergens naartoe gestuurd? Je komt niet zomaar op Orthokennis.nl. Alleen als je klikt op de knop “links”. Maar het zal een keer uitgemaakt moeten worden of dat voldoende afstand is. Dat zal bij de rechter of bij de Reclame Code Commissie zijn. Maar ik vind het voldoende afstand, laat dat duidelijk zijn. Daar zou ik ook wel voor strijden, als wij daarbij betrokken zouden zijn.'

Geurts trekt de vergelijking met de fysieke winkel. `Hoe ver moeten informatiebladen over de toepassing van voedingsstoffen afstaan van het schap met voedingssupplementen? Is dat één meter, twee meter, twintig meter? Moeten de informatiebladen buiten staan, terwijl de producten binnen staan? Als je ze direct naast elkaar zet, dan gaat het niet goed. En als ze hetzelfde gouden randje hebben als je product, gaat het ook niet goed. Maar als ze een andere look & feel hebben en er een stukje vandaan staan, vinden wij dat het moet kunnen. Je kunt ook als webshop daar verantwoord mee omgaan en laten zien dat je probeert onafhankelijke informatie te geven. Dan moet je later maar kijken hoe je in de eventuele confrontatie met de overheid daar uitkomt.'

Ook Galjaard vindt dat de vergelijking met de gewone winkel nieuwe gezichtspunten kan opleveren. 'Je kunt een winkel binnenlopen en vragen: “Wat heeft u voor een blaasontsteking?” De drogist loopt dan met jou naar een supplement met bijvoorbeeld cranberry's. Maar in een webshop mag een consument niet zoeken op `blaasontsteking' en dan uitkomen bij een supplement voor de blaas. Dat is iets waar we met de zelfregulering echt eens naar moeten kijken.'

Schriftelijke waarschuwing
Samenvattend hebben webshophouders die voedingssupplementen of specifieke voedingsmiddelen verkopen de keuze uit een aantal opties. Galjaard: `Gebruik in de webshop alleen teksten die kloppen en sowieso geen medische claims, dat is het allerbelangrijkste. Dus: alleen goedgekeurde gezondheidsclaims. Je kunt aan leveranciers vragen om toegelaten teksten aan te leveren. Dan weet je dat het goed zit. Je kunt er ook voor kiezen om teksten voor te leggen aan KOAG/KAG of zelf de database met voorbeeldbewoordingen te raadplegen. Die is te vinden op onze website. Zorg er ook voor dat eventuele reviews van consumenten deugen. Als je een discussiepagina opent, ben jij verantwoordelijk voor alles wat erop staat. Dit betekent dat je een systeem moet hebben waarbij je regelmatig checkt en ook aangeeft dat je uitlatingen verwijdert als iets niet klopt.'

De NVWA deelt momenteel boetes uit voor het gebruik van medische claims, maar lijkt veel overtredingen ongemoeid te laten. Maar: als over een uiting wordt `geklikt' via het NVWA-klachtenformulier, bijvoorbeeld door een concurrent, dan zal de overheid ermee aan de slag moeten. In dat geval is er een goede kans dat u eerst een schriftelijke waarschuwing ontvangt en niet meteen een boeterapport.

Dit artikel verscheen eerder in Twinkle 8-2013.